Kritiek op hybride zaden wordt steeds luider, maar zijn de vooroordelen terecht? We zoeken het voor je uit.
Hybride zaden zijn nu een integraal onderdeel van de landbouw. Op enkele uitzonderingen na worden bijvoorbeeld alle suikerbieten- en maïsvelden in Duitsland verbouwd met hybride rassen en worden ze ook op allerlei manieren gebruikt bij de teelt van groenten en sierplanten. Niet alleen in geïndustrialiseerde landen als Duitsland, maar ook in minder ontwikkelde landen als India geven steeds meer boeren de voorkeur aan de dure hybride zaden. Daarom vragen veel mensen zich af: wat zijn hybride soorten en welk zaad is geschikt voor de hobbytuinier?
Wat is hybride zaad?
Het veredelen van hybride zaden is eigenlijk niet erg ingewikkeld of duur en kan op een grote verscheidenheid aan planten worden gedaan. Hier worden twee plantenlijnen of populaties met lang gevestigde eigenschappen gekruist. De ouderplanten vertonen bepaalde eigenschappen op een stabiele en veilige manier, maar worden al gehinderd door de nadelen van inteelt door herhaald paren met zichzelf. Wanneer ze samen worden gekruist, produceren ze de hybride generatie (F1), die deze zogenaamde inteeltdepressie overwint. In het ideale geval worden nakomelingen met de gewenste eigenschappen niet alleen uit één, maar uit beide ouders voortgebracht. Hier komt het zogenaamde heterosis-effect om de hoek kijken: de ingeteelde ouders produceren nu nakomelingen die de opbrengst, kracht en robuustheid van hun ouders ver overtreffen. Dit effect brengt een verhoging van de opbrengst met zich mee waar de teler van wil profiteren. Natuurlijk willen niet alleen degenen die er van moeten leven robuustere planten, maar ook de hobbytuinier is blij als zijn planten niet overspoeld worden door ziektes.
Het is ook handig dat planten uit hybride zaad homogeen. Dus ze lijken allemaal op elkaar. Hoewel dit ook mogelijk is met planten uit andere veredelingsmethoden, wordt het in hybride veredeling in een fractie van de tijd bereikt, namelijk met slechts één kruising.
Tip: Hybride fokken is slechts een van de vele methodenvoor het kweken van planten. In het verleden zijn er al rassen gecreëerd met behulp van chemische of radioactieve behandelingen en worden in het laboratorium kunstmatig gemodificeerde plantencellen ook gebruikt in de klassieke lijn- en populatieveredeling om veredelingsdoelen te bereiken. Helaas heeft de term "hybride fokken" een slechte reputatie, simpelweg vanwege het gebruikte woord, hoewel deze methode veel voordelen biedt.
Hybride zaden: voordelen
Hybride soorten kunnen tot 30% meer opleveren dan hun ouderlijnen. Met name in ontwikkelingslanden kan op deze manier de voeding van de bevolking worden gewaarborgd. De planten lijken genetisch enorm op elkaar, de populatie in het veld is hetzelfde en ze zijn tegelijkertijd rijp. De geoogste vruchten zijn ook vergelijkbaar, dus verwerking en verpakking voor verkoop is veel gemakkelijker en bespaart tijd - wat resulteert in lage prijzen voor groenten in onze supermarkten. Een ander groot voordeel is het vermogen om in korte tijd allerlei soorten ziekteresistentie in planten te kruisen, zonder dat het jaren kost om die eigenschappen te versterken. Er zijn nu veel F1-tomatenrassen met resistentie of hoge tolerantie voor typische tomatenziekten zoals fluweelvlekkenziekte (Cladosporium fulvum), Phytophthora (Phytophthora infestans) of het tomatenmozaïekvirus (TMV).
Vergeleken met klassieke veredeling door herhaald kruisen en selecteren, maakt hybride veredeling het veel gemakkelijker om verschillende kenmerken tegelijkertijd in een ras te introduceren. Want hoe meer eigenschappen er in de veredeling verwerkt moeten worden, hoe langer de weg naar het afgewerkte ras in lijn- of populatieveredeling. Als veredelaar bespaar je jezelf tot tien jaar om de eigenschappen van een ras te consolideren. Hybride veredeling maakt het ook mogelijk om relatief spontaan te reageren op bijzondere gebeurtenissen zoals het verschijnen van een nieuwe plaag of een nieuwe plantenziekte.
Hybride zaden: nadelen
Hybridezaad heeft ook nadelen, vooral in de landbouw: omdat het simpelweg beter presteert dan andere rassen vanwege zijn betere prestaties, intensiveert het de prijzenoorlog op de markt. Boeren die geen hybride zaden willen gebruiken, zijn niet langer winstgevend omdat die met hybride zaden perfecte oogsten kunnen bieden tegen een lagere prijs. Een groot nadeel voor de landbouwis het feit dat hybride zaad niet verder door de boer zelf kan worden vermeerderd omdat het kruisen van twee verschillende inteeltlijnen alleen maar tot gevolg heeft dat er een genetische puinhoop wordt doorgegeven. De nakomelingen van de hybriden zijn een bonte bos planten met verschillende kenmerken en vertonen verminderde prestaties - dus zaad moet voor elk seizoen nieuw worden gekocht. Helaas is het hybride zaad vrij duur omdat de veredelaars zelf de prijs kunnen bepalen vanwege de afhankelijkheid van de boeren.
Om deze redenen verwerpt met name de biologische landbouw hybride veredeling, ook omdat het het imago heeft van het "onnatuurlijke". biologische landbouw, omdat ze de waardevolle genetische bronnen bevatten waaruit nieuwe rassen kunnen worden gekweekt om aan de eisen van de toekomst te voldoen. Hybride veredeling daarentegen gebruikt slechts een fractie van deze middelen, wat een risico met zich meebrengt: als alle telers in een regio hetzelfde hybride ras gebruiken, zijn al deze planten ook even vatbaar voor ziekten, plagen of nadelige omgevingsinvloeden - het is een sterke, om zo te zeggen geïntensiveerde monocultuur die alleen bestaat uit genetisch identieke planten.
De focus van hybride veredeling op opbrengst en ziekteresistentie is ook nadelig voor de hobbytuinier. Smaak, geur en andere ingrediënten zoals vitamines en essentiële oliën worden zo vaak verwaarloosd, de waterige supermarkttomaat is daar een goed voorbeeld van. Oudere en historische variëteiten leveren minder op en vereisen meer ervaring in de verzorging, ze belonen vaak met unieke aroma's, vruchtvormen en kleuren. Hybride zaden kosten gemakkelijk een veelvoud van zaadvaste variëteiten en de selectie is veel kleiner. Daarnaast levert iedere hobbytuinier een bijdrage aan het behoud van het ras en daarmee aan het behoud van genetische diversiteit als er meer rassen worden gekweekt die bestoven zijn. Wat het verlies van deze diversiteit betekent, is te zien aan het voorbeeld van de 'Cavendish'-banaan. Decennialang was deze banaan de enige die in de winkel en in onze buik belandde. 'S Werelds grootste bananenplantages werden gecreëerd door uitlopers van een enkele plant, totdat een Fusarium-schimmel hun verdediging brak en plotseling de bananenproductie van de wereld bedreigde.
Als je basiskennis hebt van plantenveredeling, dan is het eenvoudig mogelijk om zelf zaden van klassieke soorten te kwekenoogst en behoud van de rassenkenmerken. Tegelijkertijd bespaart u natuurlijk ook geld en behoudt u al onze culturele bezittingen, die de mensheid duizenden jaren lang zorgvuldig heeft gecultiveerd en verzorgd.
De voor- en nadelen van hybride zaad op een rij:
| Voordelen | Nadelen |
|---|---|
| Hoger rendement | Hoge prijzen |
| Beter bestand tegen veel ziekten | Zaden moeten elk jaar nieuw worden gekocht |
| De kenmerken van nieuwe rassen kunnen snel worden vastgesteld | Vaak weinig aromatisch |
| Bijdrage aan rassenbehoud en genetische diversiteit | Verlies van variëteit en onvoldoende genetische diversiteit |
Wilt u voor volgend jaar zaden winnen van uw favoriete soorten, maar weet u niet precies waar u op moet letten? Je kunt alles over dit onderwerp vinden in ons speciale artikel.