- Kerstrozen: oorsprong en betekenis
- Bloemen kerstrozen in de zomer?
- Soorten en variëteiten van kerstrozen
- Koop kerstrozen
- Kerstrozen planten
- Kerstrozen planten in potten
- Kerstrozen vermeerderen
- Kerstrozen verzorgen
- Veel voorkomende ziekten en plagen bij kerstrozen
- Zijn kerstrozen giftig?
Help de ontwikkeling van de site en deelt het artikel met vrienden!
Terwijl andere planten overwinteren, bloeit de kerstroos. Dit is wat u moet weten over het planten en verzorgen van kerstrozen.
De kerstroos (Helleborus niger) is een van de meest populaire kerstplanten en betovert ons met zijn prachtige bloemen in het holst van de winter. Zwarte Helleborus, zoals hij ook wel wordt genoemd, behoort tot de boterbloemfamilie (Ranunculaceae). De vaste plant staat vooral bekend om zijn vroege bloeiperiode en is daarom ideaal voor het decoreren van huisingangen of bloembakken in de gure wintermaanden, omdat hij zijn bloemen opent wanneer veel andere bloemen net in winterslaap zijn. Als u nog geen kerstroos heeft, overweeg dan om deze robuuste en onderhoudsvriendelijke vaste plant voor uw tuin of balkon nu aan te schaffen.
In dit artikel zullen we enkele interessante vragen beantwoorden, zoals of kerstrozen giftig zijn en waar ze oorspronkelijk vandaan komen. Ook laten we u kennismaken met de mooiste soorten kerstrozen en leggen we uit waar u op moet letten bij het planten, verzorgen en vermeerderen van zwarte nieskruid.
Kerstrozen: oorsprong en betekenis
Misschien heb je al wilde kerstrozen in de natuur gezien. Dat zou niet ongebruikelijk zijn, want sommige Helleborussoorten komen ook veel voor in Europa. De voorouders van de hedendaagse kerstrozen komen echter oorspronkelijk uit Zuidoost-Azië, vanwaar ze zich na het hoogtepunt van de laatste ijstijd (ongeveer 20.000 jaar geleden) naar het westen verspreidden langs de oevers van de oer Middellandse Zee. Door de constante temperatuurwisselingen in deze periode hebben ze waarschijnlijk het vermogen ontwikkeld om de groei- en bloeiperiode uit te stellen en zelfs te onderbreken.
De soort die ons het meest bekend is, Helleborus niger, wordt verspreid in Duitstalige landen, maar ook in Slovenië, Kroatië en Noord-Italië, waar hij graag in dichtbegroeide en schaarse bossen. Het komt zelfs voor op hoogtes tot 1900 meter. Omdat er op veel plaatsen nog nauwelijks wilde exemplaren over zijn, zijn kerstrozen op zoek naar deFederale soortenbeschermingsverordening speciaal beschermd. Gelukkig worden ze echter al lang in kloostertuinen en cottagetuinen gekweekt, zodat je tegenwoordig ook gekweekte soorten voor in je tuin of balkon kunt kopen.
Helleborus niger staat bekend onder veel verschillende namen. De letterlijke vertaling van de botanische naam is "Black Helleborus", omdat de geplette, zwarte wortels door grappenmakers werden gebruikt als niespoeder. Omdat kerstrozen giftig zijn, kunnen deze leuke acties soms zelfs fataal aflopen - imitatie wordt daarom sterk afgeraden. De namen "Christmas Rose", "Christmas Rose" (in het Engels "Christian Rose") of "Christkraut" zijn op hun beurt te danken aan de traditie om ze zo te kweken dat ze bloeien met Kerstmis, d.w.z. rond de dag van Jezus' geboorte. In Oostenrijk zijn de termen "Schneerose" of "Schneebleamal" (d.w.z. "sneeuwbloem") gebruikelijk, omdat ze in sommige gebieden al bloeien als er nog sneeuw ligt.
Kerstrozen symboliseren al lang de bevrijding van angst en zelfs de oude Grieken wisten van de helende eigenschappen van de plant. Het fytotherapeutische middel wordt momenteel echter alleen in de homeopathie gebruikt. Integendeel, tegenwoordig wordt het uiterlijk van de kerstroos gebruikt in tuinen en bloemisten. De witte bloesems van de kerstroos staan voor hoop en onschuld. Ook gaan sommige gedichten over de winterkoningin tussen de bloemen.
Bloemen kerstrozen in de zomer?
De bloesems van kerstrozen openen zich wanneer veel andere planten net in winterslaap zijn, omdat kerstrozen een koude prikkel nodig hebben om de bloesems te vormen. Dit fenomeen van de plantenwereld wordt vernalisatie genoemd. Afhankelijk van het ras is de belangrijkste bloeiperiode in de wintermaanden tussen november en februari. Sommige moderne variëteiten, zoals 'Double Fashion', bloeien echter in milde jaren tot april.
We laten je kennismaken met andere planten die in november bloeien in ons artikel over tuinieren in november.
De witte of roodachtige schutbladen van de kerstroos veranderen van kleur als ze vervagen. Ze vervagen een beetje en veranderen dan meestal in groenachtig tot roodachtig. De bloesems van de kerstrozen blijven meestal een tijdje in deze kleur. Na de bloei siert het gebladerte de tuin - zo dient de kerstroos onstijdens de zomermaanden als ideale bodembedekker en spleetvuller.
Soorten en variëteiten van kerstrozen
Naast de echte kerstroos (Helleborus niger), zijn er ongeveer 20 andere Helleborus-soorten, die allemaal vaak ten onrechte de naam "kerstroos" genoemd worden samengevat en zijn wijdverbreid in grote delen van Europa en Azië. Zo is de Oosterse Helleborus (Helleborus orientalis), die ook wel Lenteroos of Lentekerstroos wordt genoemd, zeer bekend. In vergelijking met kerstrozen openen lenterozen hun bloemen pas iets later, van januari tot maart.
In principe zijn er twee groepen Helleborus te onderscheiden: de stengelvormende (caulescent) en de niet-stamvormende (caulescent) soorten. Zoals de naam al doet vermoeden, worden stamvormende soorten gekenmerkt door het feit dat ze stammen boven de grond vormen. Bovendien is de wortelstok anders dan bij niet-stengelvormende soorten, waardoor stengelvormende soorten, in tegenstelling tot niet-stengelvormende soorten, niet door deling kunnen worden vermeerderd. Terwijl de meeste Helleborus-soorten tot de niet-stamvormende groep behoren, neemt Helleborus niger een tussenpositie in. Hoewel de kerstroos bovengronds geen stengels vormt, vertoont ze wel verschillen met de andere soorten in de subgroep Helleborastrum , die alle niet-stengelvormende soorten omvat met uitzondering van de Tibetaanse Helleborus ( Helleborus thibetanus ) vallen.
De soort Helleborus niger, waarop dit artikel zich richt, is verder onderverdeeld in verschillende variëteiten. Om het voor u gemakkelijker te maken om uit dit brede assortiment kerstrozen te kiezen, willen we u nu kennis laten maken met enkele bijzonder mooie kerstrozensoorten.
Helleborus niger 'Christmas Carol': Zuiver witte bloemen met een geelgroen hart; hoofdbloei van januari tot maart; klompvormende, uitgestrekte groei; wordt ongeveer 10 tot 20 cm hoog; wintergroen
Helleborus niger 'Double Fashion': Wit Helleborus niger 'Double Fashion'Wit, dubbele bloemen; bloemen vanaf december; bereikt een hoogte van ongeveer 20 cm; geschikt voor zonnige en halfschaduwrijke plaatsen; zeer goede winterhardheid
Helleborus niger 'HGC Jacob Royal': Witte bloemen; bloeit vanaf november; sterk en stabiel; gemiddelde groei; geschikt voor halfschaduw en schaduwrijke locaties; zeer goede winterhardheid
Helleborus niger 'HGC Joel': overvloedig,helderwitte bloemen; bloemen vanaf december; compacte, middelgrote groei; geschikt voor halfschaduw en schaduwrijke locaties
Helleborus niger 'Praecox': Witte komvormige bloemen; bloeitijd van november tot januari; bossige groei; wordt ongeveer 15 tot 25 cm hoog; voor halfschaduw en schaduwrijke locaties; zeer robuust
Helleborus niger 'HGC Jericho': Grootbloemige variëteit; witte bloemen; bloemen vanaf december; donkergroen blad; uitgestrekte groei; groeit tot 30 cm hoog; geschikt voor gedeeltelijk beschaduwde locaties
Helleborus niger 'White Christmas': Grote, komvormige witte bloemen; wordt ongeveer 20 tot 30 cm hoog; bloeit van december tot februari; geeft de voorkeur aan halfschaduwrijke locaties; geschikt voor potcultuur
Helleborus niger 'Maximus': grootbloemige soort; enkele, witte bloemen; bloeitijd van november tot februari; uitgestrekte groei; wordt ongeveer 35 cm hoog; voor halfschaduw
Helleborus niger 'HGC Joshua': Vroegbloeiende variëteit (november tot december); witte, komvormige bloemen; uitgestrekte groei; bereikt groeihoogten tot 30 cm
Helleborus niger 'HGC Josef Lemper': vroegbloeiend ras (vanaf december); witte, komvormige bloemen; gemiddelde groei; wordt ongeveer 25 tot 30 cm hoog; voor gedeeltelijk beschaduwde tot schaduwrijke locaties
Kerstrozen kun je het beste in groepjes planten, dan komen ze goed tot hun recht. Licht verspreid geplant zijn kerstrozen ook zeer geschikt als onderbeplanting van struiken of bomen. Er zijn ook prachtige combinaties met andere lentebloemen zoals tulpen (Tulipa), krokus (Crocus) of sneeuwklokjes (Glanthus ) ). Mooie vaste planten kunnen ook worden geplant in combinatie met de kraanvogel (Geranium), de vrouwenmantel (Alchemilla) of de akelei (Aquilegia ) creëren.
Koop kerstrozen
Jonge kerstrozenplanten zijn te vinden in veel online winkels. Het is echter de moeite waard om een tuincentrum of kwekerij te bezoeken om het zelf te zien. Afhankelijk van het seizoen zijn kerstrozen meestal alleen in het najaar te koop. Naast het kiezen van een geschikte variëteit, moet je ervoor zorgen dat de kerstroos die je kiest gezond en sterk is, want ondanks hun robuustheid kunnen kerstrozen aangetast worden door schimmelaantasting. Als er zwarte vlekken op de bladeren van de plant verschijnen of als de bloemstengels aan de basis zijn gebogen,je kunt beter met je handen van dit exemplaar afblijven. Kleine kruipende beestjes, zoals bladluizen, eten graag kerstrozen. Zorg er daarom bij het kopen van nieuwe planten voor dat je alleen gezonde exemplaren selecteert die vrij zijn van ongedierte.
Waar u nog meer op moet letten bij het kopen van kerstrozen, wordt uitgebreid uitgelegd in ons speciale artikel.
Kerstrozen planten
Hieronder leggen we uit op welke locatie kerstrozen zich het prettigst voelen en waar je op moet letten bij het planten zodat je kerstroos goed groeit.
Kerstrozen planten: de perfecte locatie
Als je een bijzonder mooie kerstroos voor je tuin hebt gekozen, is het belangrijk om de juiste plek voor de beplanting te kiezen. In principe is het belangrijk dat uw kerstroos voldoende ruimte in de tuin heeft om zich ongestoord te kunnen ontwikkelen. Locaties met voedselrijke, goed doorlatende humusgronden met een licht alkalische pH van ongeveer 7 tot 8,5 zijn ideaal voor kerstrozen. Ze voelen zich het prettigst in de halfschaduw onder een boom. Daar kan de kerstroos tijdens de koude wintermaanden genieten van de zachte stralen van de winterzon, maar in de zomer wordt ze beschermd tegen extreme hitte.
Waar u nog meer op moet letten bij het kiezen van een locatie voor kerstrozen en waar u uw kerstroos het beste in de pot kunt plaatsen, leest u in ons speciale artikel.
Kerstrozen planten: instructies
Zodra je de juiste locatie hebt gekozen, moet je je nieuw gekochte kerstroos zo snel mogelijk uitplanten. De beste tijd om kerstrozen in het bed te planten is in de herfst (september t/m november). Als alternatief kan hij op ruige locaties ook in het late voorjaar (april/mei) worden geplant. Houd voldoende afstand (ongeveer 35 centimeter) tot andere planten zodat er geen concurrentie is om licht, water en voedingsstoffen. Voor hoger groeiende hybriden, plant ongeveer 50 centimeter uit elkaar.
Dompel de kluit voor het planten in een emmer water om hem te laten weken. Maak intussen op de gewenste plaats de aarde los en graaf het plantgat uit, dat ongeveer twee keer zo groot is als de kluit. Voor goede startomstandigheden kunt u de grond het beste verrijken met een schep compost en een handvol hoornkrullen. Haal nu de doordrenkte kerstroos uit de emmer en plant hem opnaar de wortelhals. Druk licht met uw handen op de grond om eventuele holtes af te dichten. Geef de pas geplante plant dan goed water zodat de grond kan bezinken. Ten slotte kunt u een laag mulch van grove compost of bladeren aanbrengen om de kerstroos gelijkmatig vochtig te houden. Nu moet je geduld hebben, want het kan soms een jaar of twee duren voordat jonge exemplaren voor het eerst bloeien.
Je moet kerstrozen alleen verplanten als het echt nodig is, omdat ze meestal niet zo goed tegen een verandering van standplaats kunnen. In het ergste geval kan dit zelfs leiden tot de dood van de plant. Mocht het toch onvermijdelijk zijn, dan kun je dat het beste doen in het najaar (september) of het voorjaar (maart/april). Hoe meer wortelmassa behouden blijft, hoe groter de kans op een succesvolle hervestiging. Zorg er ook voor dat de plantdiepte op de nieuwe locatie zoveel mogelijk behouden blijft.
Tip: Draag handschoenen bij het planten van kerstrozen om huidirritatie te voorkomen.
Kerstrozen planten in potten
Om ervoor te zorgen dat je kerstroos goed gedijt in een pot, zijn er een paar aspecten waarmee je rekening moet houden bij het planten. Kerstrozen zijn diepgeworteld, daarom kies je best een voldoende grote plantenbak voor je lieveling. Allereerst wordt er een drainagelaag in de pot geplaatst zodat overtollig gietwater kan weglopen. Op deze manier kan wateroverlast worden voorkomen.
Een hoogwaardige potgrond zoals onze veenvrije Plantura biologische potgrond is geschikt als substraat. Het voorziet je kerstroos van voedingsstoffen en kan iets meer doorlaatbaar worden gemaakt door het te mengen met zand. Als de kerstroos eenmaal geplant is, is een deels schaduwplek op het balkon of terras een heerlijke plek. Vanaf dan moet je goed voor je lieveling zorgen, want kerstrozen in pot stellen iets hogere eisen aan de verzorging dan buiten. Naast regelmatig water geven en bemesten dient er voldoende vorstbescherming te worden voorzien zodat de wortels in de pot in de winter niet doorvriezen. Hier leggen we uit welke soorten geschikt zijn voor de potteelt, hoe u te werk moet gaan bij het planten en waar u op moet letten bij het verzorgen van kerstrozen in pot.
Kerstrozen vermeerderen
Als je geen genoeg kunt krijgen van kerstrozen, overweeg dan om zelf een paar bijzonder mooie exemplaren te kopenvermenigvuldigen. De eenvoudigste methode is waarschijnlijk worteldeling na de bloei in het voorjaar. Bind hiervoor eerst de bladeren losjes aan elkaar met raffia en duw vervolgens een hooivork door het midden van de kluit. Een tweede hooivork wordt dan net onder de eerste geplaatst. Beweeg nu beide hooivorken voorzichtig heen en weer om de wortelstok te verdelen. Zorg ervoor dat je de kerstroos diep genoeg graaft om zoveel mogelijk wortelmassa te behouden. Plant de nieuw verworven plant vervolgens direct op zijn nieuwe bestemming en geef hem goed water. De kerstroos moet volgend seizoen weer bloeien.
Je kunt je kerstrozen ook vermeerderen met zaden. Een rassenvermeerdering is niet mogelijk. Bovendien is deze manier van vermeerderen erg tijdrovend en arbeidsintensief. Als je toch de moeite wilt nemen, verwijder dan in de vroege zomer de zaadjes van de rijpe vruchten.
Vul een diepvrieszak met vochtig zand en zet de zaden vervolgens ongeveer vier tot zes weken in de koelkast voordat je ze plant. Deze zogenaamde gelaagdheid van de zaden is nodig omdat kerstrozen koude kiemen zijn. U kunt een soortgelijk effect bereiken als u de zaadpot in de winter op het balkon plaatst. Als alternatief kunt u de kerstrozen gewoon in het bed laten vervagen en de follikels laten barsten. Komend voorjaar kunt u zich verheugen op de eerste zaailingen. Het duurt echter meestal drie tot vier jaar voordat de eerste bloemen verschijnen.
Kerstrozen verzorgen
Als de kerstroos eenmaal goed is gegroeid, stelt ze weinig eisen aan de verzorging in vergelijking met andere vaste sierplanten. Tijdens de bloeiperiode van november tot februari is voldoende water geven belangrijk. Maar ook buiten de bloeiperiode mag de kluit natuurlijk niet helemaal uitdrogen. Houd uw kerstroos daarom in de zomermaanden goed in de gaten zodat u hem eventueel water kunt geven. Een mulchlaag van compost, bladeren of gemaaid gras houdt niet alleen de grond vochtig, maar voorziet je kerstroos ook van voedingsstoffen. Bij kerstrozen is regelmatig snoeien echter niet nodig. Snijd in de vroege zomer (mei) eenvoudig de verwelkte bloemstelen af, zodat de kerstroos zijn energie niet steekt in het vormen van zaadkoppen. Het oude blad wordt pas verwijderd als het volledig is ingetrokken.
Je kunt alles lezen over het onderwerp "kerstrozen verzorgen" in ons speciale artikel.
Veel voorkomende ziekten en plagen bij kerstrozen
Helaas is zelfs de winterharde kerstroos niet immuun voor infectie met plantenziekten en plagen met ongedierte. Daarom hebben we hieronder een overzicht gemaakt van de belangrijkste ziekten en plagen op kerstrozen:
Zwarte vlekziekte
Er vormen zich in de loop van het jaar vaak zwarte vlekken op de bladeren van kerstrozen. Deze worden veroorzaakt door een schimmel die al lang bekend is onder de naam Coniothyrium hellbori , maar de exacte oorsprong van de ziekteverwekker is nog onderwerp van onderzoek. Volgens recente bevindingen wordt het daarom toegewezen aan het geslacht Phoma of Microsphaeropsis . De zogenaamde zwarte vlekziekte herken je aan de onregelmatige, ronde zwarte vlekjes die vooral aan de bladranden voorkomen. Een bijzonder ernstige aantasting kan leiden tot de dood van de bladeren en moet daarom zo snel mogelijk worden behandeld. Verwijder hiervoor het oude zieke gebladerte. Om te voorkomen dat de bladvlekkenziekte zich verder verspreidt, gooit u het plantgoed niet bij de compost, maar bij het restafval. Een te lage pH in de bodem, een overaanbod aan stikstof en aanhoudend natte bladeren kunnen schimmelinfecties bevorderen. Zorg daarom altijd voor optimale standplaatscondities, zodat uw kerstroos aan niets ontbreekt. In het ergste geval zijn er ook fungiciden beschikbaar, maar deze moeten worden gebruikt zodra de eerste symptomen optreden om een ideaal effect te bereiken.
Rhizoom en stengelrot
Als de scheuten van je kerstroos in het voorjaar zonder duidelijke reden op de grond afbreken en aan de basis bruin tot zwart rotte plekken vertonen, is dit waarschijnlijk een plaag met wat bekend staat als wortelstok of stengelrot. Verschillende schimmels, zoals Pythium, Phytophtora of Rhizoctonia, kunnen hiervoor verantwoordelijk zijn. Helaas is het bestrijden van deze ziekteverwekkers bijna onmogelijk. Voorkom daarom de ziekte door de plant in een goed doorlatende grond te planten, omdat langdurige wateroverlast het uiterlijk van deze schimmels kan bevorderen.
Bladluizen en slakken
Naast schimmelziekten kunnen plagen ook je kerstroos aantasten. Bladluizen hebben letterlijk de bladeren van de kerstrooswoord om te eten. Echt een bedreiging vormen ze echter niet voor de plant.Als je er toch iets aan wilt doen, kun je de aangetaste bladeren besproeien met een zelf bereide brandnetelbouillon of met een biologisch preparaat uit de tuinwinkel.
Slakken daarentegen knabbelen graag aan jonge zaadlobben en bladeren, zodat er bijna niets meer van de plant over is. In het belang van het milieu moet je biologische middelen gebruiken om slakken te bestrijden.
Hier zijn enkele manieren waarop je slakken effectief kunt bestrijden.
Zijn kerstrozen giftig?
Ja, alle delen van de kerstrozenplant zijn giftig en daarom ongeschikt voor menselijke consumptie. Verantwoordelijk hiervoor zijn verschillende giftige ingrediënten zoals het protoanemonine dat in boterbloemplanten wordt aangetroffen. In het geslacht Helleborus worden ook het harttoxine Helleborin en het steroïde saponine Helleborin, dat een sterk effect heeft op het hart, toegevoegd. De wortels zijn bijzonder giftig, zodat vergiftiging door sneeuwrozen zelden wordt waargenomen. Bij het tuinieren kunnen ontsnappende plantensappen echter leiden tot huidirritatie. Draag daarom altijd handschoenen bij het hanteren van kerstrozen en raak uw gezicht niet aan tijdens het tuinieren. Bij huisdieren lopen vooral puppy's en jonge katten risico, omdat ze uit nieuwsgierigheid de giftige zaden en wortels kunnen binnenkrijgen.
In ons speciale artikel over giftige kerstrozen leggen we uit hoe je moet reageren bij vergiftiging en hoe je ervoor kunt zorgen dat het niet zo ver komt.