Wikken zijn veel voorkomende wilde planten of kunnen worden gekweekt als voeder- en voedselgewassen. We geven een overzicht van soorten erwten, hun behoeften en mogelijke toepassingen.
Wikken (Vicia) zijn planten die op verschillende manieren kunnen worden gebruikt: ze worden soms gekweekt als diervoeder, voedsel, groenbemester of als ornament. We introduceren enkele soorten erwten en geven tips over het planten van erwten in de tuin.
Witcher: oorsprong en kenmerken
Wikken behoren tot de vlinderbloemigenfamilie (Fabaceae), worden vertegenwoordigd door talrijke soorten in de gematigde zone van het noordelijk halfrond en zijn daarom ook wijdverbreid in Europa. De wikke (Lathyrus) is ook bekend als zoete erwt of zoete erwt, maar is niet nauw verwant aan de echte wikke. De meeste soorten wikke zijn eenjarigen, maar er zijn ook winterharde en meerjarige planten.
Wikken zijn vaak filigrane planten met dunne stengels die kruipend tot klimmend groeien. Een uitzondering is de groeikrachtige en opgaande veldboon (Vicia faba). De planten worden gemiddeld tussen de 30 en 100 cm hoog, maar kunnen ook tot 200 cm hoog worden. Zoete erwten vormen een dicht en diep netwerk van wortels. Typisch voor peulvruchten gaan wikken ook een symbiose aan met bodembacteriën, de zogenaamde rhizobia (Rhizobium). Deze nestelen zich in ronde knobbeltjes op de wortels en binden stikstof, die ze aan de plant ter beschikking stellen in ruil voor suiker uit fotosynthese. Hierdoor kan de wikke overleven op zeer arme, stikstofarme gronden.
De bladeren van de wikke, bestaande uit maximaal dertien paar blaadjes, zijn afwisselend gerangschikt, geveerd in paren en ovaal, elliptisch tot lancetvormig van vorm. Ze eindigen meestal in een fijne rank. De gele, witte, roodviolette of blauwviolette vlinderbloemen zitten afzonderlijk of samen in een meerbloemige, lange tros. De bloeitijd van de wikke is in de zomertussen juni en augustus. Wikken kunnen zichzelf bestuiven, maar kruisbestuiving is niet ongewoon omdat de bloemen grote hoeveelheden nectar leveren. Wikken maken daarom vaak deel uit van bijenweiden. Na de bevruchting vormen zich langwerpige, platte tot ronde peulen, die twee tot acht ronde of platte zaden bevatten. Wikkezaad kan roomwit, beige, lichtbruin tot roodbruin zijn. Als de zaden rijp zijn, barsten de droge peulen open en een deel van de wikkezaden wordt eruit gegooid.
Hoe diep wortelen zoete erwten? Zoete erwten zijn diepwortels. Hoe diep ze precies wortelen, hangt af van verschillende locatiefactoren, zoals het bodemtype. Op geschikte grond reiken de wikkewortels tot een diepte van meer dan 100 cm.
De mooiste soorten en variëteiten van zoete erwten
Talloze soorten wikke zijn wijdverbreid in Europa en verschijnen soms ook als wilde planten in de tuin. Sommige wikke kan worden gebruikt als groente of groenbemester. We geven een overzicht van de mooiste soorten en variëteiten.
- Faba Bean (Vicia faba): Bekende groentesoorten met sterk opgaande planten, geveerde bladeren en grote, wit, donker gestreepte of rode bloemen met een blauw oog. Dit ontwikkelt zich tot peulen met dikke zaden, ook wel tuinbonen of tuinbonen genoemd. Populaire variëteiten zijn 'Bioro', 'Hangdown', 'Tiffany', 'Ratio' of 'Reina Mora'.
- Pea Vetch (Vicia pisiformis): Klimmende, meerjarige en winterharde wikke met grote peulen en ronde, erwtachtige zaden. Als ze jong zijn, kunnen ze worden gebruikt als peultjes, gedroogd als perenerwten.
- Ruwharige wikke (Vicia hirsuta): Een type wikke die tot 50 cm hoog kan worden en vaak wordt aangetroffen in graanvelden, droge weiden of bermen . Kenmerkend zijn de ruwe beharing van de bladeren en de zachte beharing van de tweezaden peulen. De ruwharige wikke bloeit van juni tot augustus en heeft lichtpaarse tot witachtige, vrij kleine bloemen.
- Summer Vetch (Vicia sativa): Veelgebruikte eenjarige bodembedekker, vooral voor stikstofhongerige groenten zoals kool (Brassica). De sterk groeiende, tot 80 cm hoge, diepgewortelde erwten vormen roodviolette bloemen en dienen tegelijkertijd als bijenweide. Het wordt ook gebruikt voor ruwvoer.
- Vetch (Vicia ervilia): Een van de allereerste gewassen die vandaag de dag door de mens worden verbouwdzelden gekweekt en bereid als linzen (Lens culinaris). Het kreeg daarom ook de bijnaam Lijnzaadwikke. Het extreem eiwitrijke zaad gedijt op filigrane, ongeveer 50 cm hoge planten met roodpaarse bloemen en later langwerpige peulen met roomwitte wikkezaden.
- Witcher (Vicia cracca): Klimmende, 30 - 100 cm hoge soort wikke, wijdverbreid in Europa. Het maakt lange trossen van diep paarsblauwe bloemen in clusters van 10 - 30 en bloeien tussen juni en augustus.
- Forest Vetch (Vicia sylvatica): Deze soort komt voornamelijk voor in bergbossen op een hoogte tot 2000 m. De prostaat voor klimplanten kan een groeihoogte bereiken van 50 - 200cm. Ze produceren van juni tot augustus lange clusters van witte vlinderbloemen met paarse aders.
- Zoete wikke (Vicia sepium): wijdverbreide, 30 - 60 cm hoge, klimmende soort van zoete erwt die zijn ranken gebruikt om zichzelf overeind te houden. Tussen mei en augustus vormt het clusters van paarsgestreepte vlinderbloemen.
- Vetch (Vicia villosa): Ook bekend als winterwikke, koudetolerante groenbemester met zachte haren op de stengel, bladeren en kelk. De diepgewortelde ruige wikke, die bloeit in roodpaarse trossen, verzamelt stikstof in de bodem, dient als bijenweide en kan ook als veevoer worden gebruikt. Ze maken bijvoorbeeld deel uit van de bekende "Landsberger Gemenge" zadenmengeling.
Zijn wikke onkruid?
Kortom, wikke zijn uiterst nuttige planten, omdat ze voedsel leveren aan insecten, diep in de ondergrond wortelen en stikstof fixeren. Wikken zijn indicatorplanten voor stikstofarme bodems en kunnen zich daar breder verspreiden dan andere planten omdat ze dankzij de knobbelbacteriën hun eigen stikstofvoorraad produceren. Zo kunnen wikke zich op plekken in het gazon en als ongewenst onkruid in perken nestelen en zich snel verspreiden. Regelmatige gazonbemesting zorgt ervoor dat grassen competitiever worden en wikke weer verdwijnen, vooral op groene zones. In bedden kan ongewenste wikke handmatig worden verwijderd voordat zaadvorming plaatsvindt.
Wikkel planten
Wikken zijn aanpasbare planten en gedijen ook goed opmoeilijkere bodems. We geven tips over de standplaats en het zaaien van wikke.
De juiste locatie
De ideale standplaats voor siererwten is op diepe, vochtvasthoudende, voedselarme grond in de volle zon tot halfschaduw. Ze gedijen ook op zware grond zolang er geen wateroverlast is. De optimale pH van de grond ligt tussen 6,2 en 7,2 in het licht zure tot neutrale bereik.
Wikkel zaaien
Wikken moeten direct in het bed worden gezaaid. Voorkweken is niet nodig, maar wel mogelijk met veldbonen om ze eerder te maken. De donkere kiemen worden van maart tot april ongeveer 5 cm diep in de grond gezaaid. De plantafstand is ongeveer 10 cm. Bij regelmatig water geven en een optimale kiemtemperatuur van 8 - 15 °C zullen de eerste zaailingen na één tot drie weken verschijnen. Zoete erwten worden zelden als een enkele soort gezaaid, omdat ze in tal van bloeiende mengsels voorkomen. Naast zomerwikke bevat onze Plantura bijenweide nog meer dan twintig andere bijvriendelijke soorten, die op verschillende tijdstippen bloeien en zo tot ver in de herfst van voedsel voorzien. Eén pak van onze zadenmix is voldoende voor maximaal 20 m2 bedoppervlak.
Wikkel als groenbemester
Wikken produceren snel veel organische stof, wortelen diep en brengen stikstof in de bodem. Al deze voordelen maken wikke tot een ideaal dekgewas. Voor gebruik als stikstofverrijkende wintergroenbedekking wordt meestal gekozen voor eenjarige, ijskoude soorten zoals zomerwikke. Als alternatief kan de vorstbestendige winterwikke als groenbemester worden gebruikt. Het wordt in het voorjaar gemaaid, gemulleerd en ingeharkt om de organische stof in de grond op te nemen. Wikken worden gezaaid voor groenbemester in de nazomer van augustus tot september.
De juiste zorg
Wikken zijn gemakkelijk te verzorgen planten, ze hebben geen bemesting of snoei nodig. Tijdens de jonge plantfase moeten ze echter regelmatig worden bewaterd bij droog, warm weer. Na ontkieming kan het nodig zijn om ongewenst onkruid te verwijderen totdat de wikke competitief is geworden. Dit is vooral belangrijk voor wikke en veldbonen, ook om het oogsten te vereenvoudigen. Groenbemester heeft geen ander onderhoud nodig dan de eerste bewatering totdat de planten zijn gemulleerd.
Wikken zijn gemakkelijk te vermeerderen omdat ze meestal talrijke zaden vormen. De peulen worden geoogst bij rijpheid van het zaad, wanneer ze geleidelijk droog en bruin worden, en enkele dagente drogen gelegd. Ze gaan dan vaak vanzelf open of worden gestript om de wikkezaden te verzamelen. Ze kunnen vier tot vijf jaar op een droge, koele en donkere plaats worden bewaard zonder hun kiemkracht te verliezen.
Welke zoete erwten zijn winterhard?
Winterwikke soorten zijn de erwtenwikke, vogelwikke, houtwikke, winterwikke en houtwikke. Sommigen van hen sterven bovengronds in de late herfst en ontkiemen vers of blijven groen tot de lente. Meerjarige siererwten zijn volledig winterhard en hebben geen winterbescherming in de tuin nodig.
Zijn zoete erwten giftig of eetbaar?
In principe zijn zoete erwten niet giftig. De malse scheuten en bloesems van bijvoorbeeld de hekwikke of vogelwikke kunnen rauw gegeten worden. De groene peulen en zaden bevatten echter licht giftige alkaloïden die dienen als bescherming tegen gegeten worden. Warmte vernietigt deze schadelijke moleculen, daarom kan wikke zonder zorgen gekookt, gekookt of geblancheerd worden gegeten. Alle delen van de erwtenwikke kunnen ook rauw worden gegeten. Wikkezaden kunnen worden bereid als linzen, maar vereisen een lange week- en kooktijd.
De familie van de grote peulvruchten omvat ook lupines (Lupinus). Bij ons leest u welke soorten geschikt zijn als mooie vaste planten in de tuin of voor het kweken van eetbare lupinezaden en hoe u deze succesvol in de tuin kweekt.