Edelweiss kweken in je eigen tuin is mogelijk, ook als je niet in de bergen woont. Hier leggen we uit waar je op moet letten.
Nauwelijks een andere plant is zo symbolisch als de edelweiss (Leontopodium). Het siert het wapen van de Duitse en Oostenrijkse Alpenclubs, wordt door veel bergreddingsdiensten gebruikt en is te vinden op verschillende munten. De edelweiss is het officiële merk van Haflingers en zelfs een biermerk heeft de edelweiss op zijn naam staan. De edelweiss wordt nog steeds beschouwd als een zeer bijzondere en zeer zeldzame plant. Door veredeling is het echter mogelijk geworden om edelweiss in uw tuin te brengen. In dit artikel leggen we uit hoe edelweiss daar het beste groeit en waar je op moet letten bij het verzorgen van edelweiss in de tuin.
Edelweiss: Oorsprong, hoogtijdagen en kenmerken
Edelweiss komt oorspronkelijk voor in Azië, in Mongolië, in Tibet en in de Himalaya. De vaste plant kwam zo'n 100.000 jaar geleden naar Europa, waar hij nu vooral in de bergen op een hoogte van tussen de 1.500 en 3.500 meter te vinden is. De soort Leontopodium alpinum komt vooral voor in de Alpen en de Pyreneeën. De plant groeit daar zowel op kale, stenige ondergrond als op voedselarme blauwe grasweiden omdat hij zich goed aanpast.
Edelweiß is meestal 10, maximaal 20 centimeter hoog, met een onvertakte stengel met dicht behaarde bladeren. Het groeit in bosjes en vormt lage, kleine kussens. De witte "bloesems" van de edelweiss, die zo bewonderd worden door zovelen, zijn eigenlijk helemaal niet samengesteld uit bloembladen, maar uit hooggeplaatste bladeren, zogenaamde schutbladen. Pas bij nadere inspectie ontdek je de echte gele bloemen in deze schutbladen. Ze zijn geclusterd in 2 tot 12 bloemhoofdjes, waarvan er één tot 500 bloemen kan bevatten. Edelweiss bloeit tussen juni en september.
De witte, viltige haren op de schutbladen van edelweiss vertegenwoordigen een aanpassing aan de grote hoogte, omdat de verhoogde UV-straling niet alleen ons mensen schaadt, maar ook planten. Dankzij hun dichte haren kan edelweiss bijna alle UV-straling onschadelijk maken. Aan de andere kant bereikt licht met golflengten die geschikt zijn voor fotosynthese het oppervlak en kan de energie ervan door de planten worden gebruikt. Tegelijkertijd reflecteert het viltige haar veel licht, wat de insecten aantrekt die nodig zijn voor bestuiving. Een zweterige geur trekt ook bestuivers aan, waardoor edelweiss een bijvriendelijke bloem is. Niet alleen bijen en andere insecten houden van het bijzondere uiterlijk, maar ook wij mensen. Dus "edelweiss-toerisme" heeft de typische alpenbloem bijna volledig uitgeroeid. De voorraad herstelt zich slechts langzaam dankzij verschillende beschermingsmaatregelen. Om deze reden mag in het wild gevonden edelweiss nooit worden geplukt.
Een ander bijzonder kenmerk is de verschillende kleuring van de edelweiss, afhankelijk van de locatie. Hoe lager de stand waarin de edelweiss groeit, hoe groter hij wordt, maar de schutbladen zijn meestal minder wit en behaard, waardoor de hele plant groener oogt.
De edelweiss is winterhard tot minimaal -23 °C .
De mooiste soorten en variëteiten
Voordat je edelweiss in je tuin kunt planten, moet je eerst een soort kiezen en dan een variëteit. Als je een inheemse plant wilt, moet je een variëteit van Alpine Edelweiß planten, maar er zijn ook enkele interessante variëteiten uit het oorspronkelijke verspreidingsgebied in Azië.
Alpine edelweiss (Leontopodium alpinum): Dit is de soort die in onze bergen voorkomt. De Alpine edelweiss wordt ongeveer 20 cm hoog en vormt kleine kussens met een diameter van ongeveer 20 cm.
Alpine Edelweiss (Leontopodium alpinum 'Matterhorn'): Het ras 'Matterhorn' groeit zeer compact en vertakt, maar is groot en voetafdruk ongeveer hetzelfde als de soort.
Alpen-Edelweiß (Leontopodium alpinum 'Mont Blanc'): 'Mont Blanc' is een bijzonder vroegbloeiende edelweisssoort, die wordt ook gekenmerkt door zeer grote bloemen. Hij wordt ook ongeveer 20 cm hoog en vormt kussenachtige bosjes met een diameter van ongeveer 20 cm.
Alpen-Edelweiß (Leontopodium alpinum 'Blossom of Snow'): De edelweiss-variëteit 'Blossom of Snow' gaat over een nieuw ras. Opvallend zijn de wel 30 bloemen per plant. Bovendien wordt 'Blossom of Snow' tot 40 cm groter en een nestdiameter van ongeveer 40 cm meer uitgestrekt dan de andere edelweiss-soorten en -variëteiten die hier worden gepresenteerd.
Chinese Dwarf Edelweiss (Leontopodium souliei): Deze soort edelweiss verschilt van de Alpine edelweiss in die zin dat hij lager en vormt gazonachtige kussens die in de zomer dicht begroeid zijn met bloemen. Je vindt de soorten 'Alpine White' met een hoogte van 5 tot 20 cm of 'Mignon', die maximaal 10 cm wordt.
Plant Edelweiss
Als je edelweiss in de tuin wilt planten, is de juiste locatie essentieel. Het moet zeker zonnig zijn en een kalkrijke, doorlatende maar niet te droge, humus- en voedselarme en stenige grond hebben. De edelweiss voelt zich bijvoorbeeld erg comfortabel in rotstuinen. Zowel zaden als jonge planten zijn in de handel verkrijgbaar.
Procedure bij het zaaien van edelweisszaden om zaailingen aan te moedigen:
- Tijd: binnen mogelijk vanaf maart in schalen of potten.
- De zaden hebben een koude prikkel nodig om te ontkiemen. Gekochte zaden zijn meestal al gestratificeerd. Als je echter aan de veilige kant wilt blijven, doe de zaden dan in een zak of pot gevuld met vochtig zand en laat ze ongeveer 2 weken in de koelkast staan.
- Maak je zaaibak klaar door deze te vullen met vochtige, voedselarme grond, zoals onze Plantura biologische kruiden en potgrond, die verdund moet worden met ongeveer 20% zand.
- De zaden van de edelweiss zijn verspreid over de aarde. Dek ze echter niet af, maar druk ze voorzichtig aan: edelweiss ontkiemt onder licht.
- Bij 15 tot 18 °C is de kiemtijd ongeveer 15 tot 20 dagen. Het is belangrijk dat het zaad gedurende deze tijd constant vochtig blijft. Een minikasje of een folie die over de kweekbak wordt gelegd voorkomt dat deze te snel uitdroogt.
- Na 6 tot 8 weken kunnen de jonge planten worden uitgeprikt in plantbedden of individuele potten, die ook moeten worden gevuld met nogal voedselarme grond. Kleine edelweissplanten hebben vroeg nodiguitgeprikt, omdat uitstekende jonge planten vaak het slachtoffer worden van schimmelziekten.
- Acclimatiseer jonge edelweiss voor het planten. Om dit te doen, plaatst u de getransplanteerde zaailingen een paar uur per dag gedurende een periode van twee weken buiten.
Edelweiss planten in de tuin
Ongeacht of je het vroeg hebt gekocht of gekocht, er zijn een paar dingen waarmee je rekening moet houden bij het planten in de tuin:
Tijd
Gekochte edelweissplanten kunnen in het voor- of najaar uitgeplant worden. Als je de planten zelf hebt opgekweekt, zijn ze klaar om in de herfst in het bed te planten.
De juiste standplaats voor edelweissplanten
Omdat hier maar zelden een natuurlijk geschikte standplaats voor edelweissplanten te vinden is, is er meestal wat hulp nodig. Als je een rotstuin bezit, heb je een duidelijk voordeel zolang je de edelweiss een zonnig plekje kunt bieden. Edelweiss kan ook in normale tuingrond geplant worden. Dit moet echter eerst beter doorlatend en slanker worden gemaakt door bijvoorbeeld ons Plantura gazonzand toe te voegen in een verhouding van 1:1. Een goede afwatering in combinatie met een constante luchtvochtigheid is erg belangrijk voor het gedijen van edelweiss. Zorg daarom voor een goede afwatering in de ondergrond. Grond die neigt tot wateroverlast kan worden geholpen met een laag grind of gruis op een diepte van 30 cm.
Tip: Eigenaren van door slakken aangetaste tuinen kunnen ook blij zijn, want de onbeminde tuinkameraden houden niet van edelweiss en eten het alleen als ze niets anders kunnen vinden . Daarom kan edelweiss tot de slakresistente planten worden gerekend.
De juiste plantafstand
Voor de meeste edelweiss soorten en variëteiten die in dit artikel genoemd worden, is een plantafstand van ongeveer 20 cm voldoende, dat wil zeggen ca. 25 planten per m² resultaat. De afstand tussen planten moet echter 25 cm zijn voor de Chinese dwerg-edelweiss en zelfs 40 cm voor de Blossom of Snow-variëteit. Edelweiss moet afzonderlijk of in kleine groepen van 3 tot 5 planten worden geplant om optimaal tot hun recht te komen.
Wat nu?
De jonge planten goed water geven nadat ze in de grond zijn geplant. Vooral in de eerste, maar ook in de volgende winters moet je je edelweiss beschermen tegen vorst, bijvoorbeeld door hem af te dekken met kreupelhout.
Edelweiss in een pot
Edelweiss kan ook goed in potten geplant worden. Dit werkt meestal nog beter dan in de tuin, want dat kanbetere controle van de locatievoorwaarden.
- Een plantenbak gemaakt van een natuurlijk materiaal zoals klei is het beste, omdat het water hierdoor gemakkelijker verdampt. Het moet ook drainagegaten hebben en een diameter van minimaal 20 cm.
- Vul de bodem van de container met een drainagelaag van minimaal 10 cm gemaakt van grind, geëxpandeerde klei of grit.
- Als substraat raden wij aan om onze Plantura biologische universele aarde te mengen met zand in een verhouding van 1:1. Het is ook gunstig om wat grovere stenen en wat kalk toe te voegen, bijvoorbeeld van onze biologische gazon- en tuinkalk.
- Plant de edelweiss in de grond en geef hem water tot het water uit de pot loopt.
- De pot moet zeker op een zonnige plek op het balkon, terras of in de tuin staan. Edelweiss is helaas niet geschikt als kamerplant.
De belangrijkste zorgmaatregelen
Op goede locaties heeft edelweiss bijna geen onderhoud nodig. Hoewel Leontopodium alpinum een constante watertoevoer waardeert, verdraagt het korte droge perioden beter dan wateroverlast. Bij het water geven van edelweiss moet je daarom voorzichtiger zijn, maar ook de plant niet helemaal vergeten.
Edelweiß groeit het beste op arme grond. Het bemesten van edelweiss of zelfs het toevoegen van compost zou meer kwaad dan goed doen.
Je hoeft ook niet te bezuinigen op Edelweiss. Wil je voorkomen dat edelweiss uit zichzelf gaat zaaien of wil je je tuin netjes houden, dan kun je in de herfst alle uitgebloeide stengels net boven de bladrozet terugsnoeien. Voor zaadproductie kunnen bloemhoofdjes ook in de winter aan de plant blijven zitten en pas aan het einde van de winter worden verwijderd. Kortom, als je edelweiss snijdt, kun je altijd alles verwijderen dat is opgedroogd en is afgestorven.
Omdat edelweiss de voorkeur geeft aan kalkrijke grond, kan er ook om de 2 tot 3 jaar wat kalk in de grond worden gewerkt. Dit mag echter alleen worden gedaan als de pH-waarde van de grond vooraf is bepaald. Want teveel kalk kan ook schadelijk zijn. Op zandige leembodems moet bijvoorbeeld om de drie jaar zo'n 180 tot 240 g kalk per m² worden aangebracht.
Is edelweiss winterhard?
Leontopodium alpinum is winterhard tot een temperatuur van -23 tot -28 °C. Dat betekent dat er in onze tuinen meestal niets aan de hand is. Het probleem van de winter is voor ons eerder het vocht, omdat Edelweiss dit niet verdraagt en zijn wortels kunnen gaan rotten - des te meerhet is belangrijker om bij het planten een effectieve drainage te creëren. Wanneer edelweiss echter in potten overwintert, dienen de planten tegen vorst te worden beschermd, omdat de koude temperaturen de wortels sneller bereiken en deze kunnen beschadigen. Verpak je edelweiss in een pot met bijvoorbeeld jutezakken of fleece. Bovendien kan het op een isolerend piepschuim of houten plank worden geplaatst. De plant mag niet binnenshuis worden geplaatst, omdat er hier te weinig licht is en het ook te warm is.
Voortplanting
Edelweiss kan worden vermeerderd door zaden of, gemakkelijker, door deling.
Voor vermeerdering door zaden moet u de edelweiss niet in de herfst afknippen, maar de bloemen aan de plant laten. Rond februari kunnen de zaden die op deze manier een natuurlijke verkoudheidsprikkel hebben ervaren, worden geoogst en gezaaid zoals hierboven beschreven.
Edelweiss bewaren en gebruiken
Voor het oogsten en conserveren van edelweiss mogen alleen bloemen uit je eigen tuin of tuincentrum worden gebruikt, omdat in de natuur gevonden exemplaren beschermd zijn. In juli zijn de bloemen van de edelweiss meestal volledig ontwikkeld en kunnen vanaf nu tot september worden geoogst. Snijd eenvoudig de bloemstengels net boven de bladrozet af. Om te drogen kunnen de edelweissbloemen bijvoorbeeld op krantenpapier worden uitgespreid en op een warme maar schaduwrijke en droge plaats worden geplaatst. Controleer en draai de bloemen om de paar dagen. Als alternatief kunnen sommige bloemen aan de stelen aan elkaar worden gebonden en te drogen worden gehangen. Zodra de bladeren niet meer zacht aanvoelen en droog ritselen, zijn ze klaar en kan de gedroogde edelweiss in donkere opbergdozen.
Edelweiß werd al in de 16e eeuw gebruikt bij buikpijn, diarree en andere maag-darmklachten. De genezende werking is nu ook bewezen door onderzoeken die bepaalde ingrediënten van edelweiss een antibacteriële werking toeschrijven, bijvoorbeeld tegen enterokokken, colibacteriën of stafylokokken. Bovendien zouden extracten van edelweiss een ontstekingsremmend en antioxiderend effect hebben. In een onderzoek werd ook een stof gewonnen uit edelweisswortels die effectief is tegen verdikking van de vaatwand en daarom kan worden gebruikt voor de behandeling van vaatwandaandoeningen.
Een geschikte begeleidende plant voor edelweiss is bijvoorbeeld de doorgaans blauwbloeiende gentiaan (Gentiana). Voor meer planten die goed samengaan met edelweiss, bekijk onze lijst met de top 10 planten voor rotstuinen.