Prei is gezond, populair en gedijt goed in je eigen tuin: we laten je alles zien over de herkomst en geven tips over kweken, oogsten en bewaren.
Prei (Allium porrum) wordt al sinds mensenheugenis gewaardeerd als groente. Egyptische muurschilderingen laten zien dat hij in die tijd al erg populair was. De Romeinen brachten de prei vanuit Egypte naar Europa. Er wordt aangenomen dat de prei is voortgekomen uit de wilde zomerprei, die ook inheems is in Egypte en andere mediterrane landen. Niet alleen de Latijnse naam suggereert de relatie met de ui: geur en smaak zijn duidelijke aanwijzingen! Terwijl oudere en traditionele variëteiten nog een licht uivormige verdikking ontwikkelen aan de basis van de stengel (boven de wortels), zie je dit niet meer in moderne rassen.
Veel preisoorten zijn winterhard. Ze kunnen ook het volgende jaar tot eind april worden geoogst. Daarna is het meestal te laat, want de prei begint al te bloeien. Op de lange bloemstengel ontwikkelt zich dan een rondovaal bloemscherm met veel kleine witte tot roze bloemen.
Synoniemen: Prei, Welschzwiebel, Runderprei, tuinprei, brede prei, tuinprei (eng.)
Prei correct telen
Prei is een van de zware eters. Het geeft de voorkeur aan losse en licht zanderige bodems. De grond moet voor het planten rijk zijn aan voedingsstoffen en bij voorkeur diep losgemaakt worden. Zonnige en halfschaduwrijke locaties zijn optimaal voor de teelt. Gewone tuingronden moeten worden verbeterd met veel compost (tot 10 liter per vierkante meter). Dit verbetert niet alleen de toevoer van voedingsstoffen, maar ook het vermogen van de bodem om water op te slaan. Naast voedingsstoffen heeft prei altijd voldoende vocht nodig.
Afhankelijk van het bedplan, kunt u prei de voorkeur geven of ze direct buiten zaaien. Als je prei als voorteelt wilt planten, geef je de zaden het liefst vijf tot zes weken op de vensterbank. Vanaf half april kunnen de jonge planten dan geplant worden op een afstand van ca15 cm in het bed. Overweeg om de zaden van de vroege variëteiten vanaf maart buiten te zaaien. Latere rassen die u in de herfst of winter wilt oogsten, kunt u tussen mei en juni zaaien. Met een afmeting van 15cm worden de zaailingen uitgeprikt en vervolgens verplant op een afstand van 15cm. De plantdiepte moet ongeveer 10-12cm zijn, omdat je het witte deel van de prei wilt vergroten.
Sommige preiliefhebbers die graag experimenteren, nemen hun toevlucht tot de zogenaamde gatenplantmethode. Hier mogen de jonge planten langer groeien voordat ze worden verplant. Vervolgens wordt een sluis van 20-25 cm diep in de losgemaakte grond gezaagd. Laat de zaailing voorzichtig in het gat zakken, zodat de bovenste bladpunten net uit de grond steken.
Tijdens de groeifase moet er drie tot vier keer worden bemest met tussenpozen van twee weken. Een volledige meststof wordt hier aanbevolen. Regelmatig grond ophopen rond de plant zorgt voor een lange witte stengel. Het witte deel van de prei heeft een zeer milde smaak en een bijzonder delicate textuur.
Gedetailleerde stapsgewijze instructies voor het telen van prei vindt u hier.
Prei is er in vele varianten
De prei die we kennen, wordt meestal verdeeld in zomerprei en herfst-/winterprei. Niet alleen het oogsttijdstip is hier bepalend: de meeste zomerrassen zijn niet voldoende winterhard om lage min-temperaturen te overleven.
Een uitgebreid overzicht van rassen vindt u hier: Prei: het juiste ras kiezen voor de teelt.
Zomer Prei
- Beieren: zeer vroege en snelgroeiende zomerprei met lange stelen en een hoog percentage wit; moet naar voren geschoven worden en is geschikt als voorteelt.
- Vroegere reus: het ras, ook wel Major genoemd, is snelgroeiend, hoogproductief en heeft een bijzonder lange en dikke stengel. Een zeer productief ras dat duidelijk een teeltadvies verdient. Kan worden vervroegd en dus als een vorig gewas worden geplant.
- Olifant: snelgroeiende variëteit met dikke, korte tot middellange stelen; niet winterhard en kan dus tot november geoogst worden.
- Megaton (F1): zeer snelgroeiend en langstelig ras met een hoge opbrengst.
- Blauwgroene herfst: dit preiras wordt ook vaak Pandora of Ideal genoemd en verkocht. Klassieke herfstprei met lange (tot 30 cm) witte preiassen; zeer goede opbrengst.
- D'Elbeuf: beproefd en snelgroeiend herfstpreiras traditioneel geteeld in Frankrijk. De stelen zijn relatief dik, maar korter dan langstammige soorten zoals Bluegreen Fall. Zeer goed aroma en betrouwbare opbrengst; blauwgroen blad.
- Furor: Frans ras dat traditioneel wordt gekweekt als herfstprei. Indien correct geplant, is de middellange schacht zuiver wit en bijzonder delicaat.
- Hannibal: klassiek en snelgroeiend herfstras; middellange en zeer dikke stengels met een lichte uivorm aan de basis (boven de wortels).
- Porbella: Franse variëteit geoogst in de herfst; Porballa is vorstbestendig, heeft lange en witte stelen; de bladeren hebben een blauwachtige zweem.
- Tenor: alweer een herfstras uit Frankrijk met goede stengeleigenschappen en een lichte uienvorming aan de basis; productief en aromatisch; vorstbestendig.
Winter Prei
- Blue-Green Winter: deze variëteit staat ook bekend als Eskimo of Farinto en produceert lange en dikke stelen; bijzonder winterhard en kan van oktober tot maart in mildere gebieden worden geoogst; zeer goed aroma.
- Bleu Solaise: traditioneel en oud winterras uit Frankrijk, dat bijzonder robuust en vorstbestendig is. De schacht is van gemiddelde lengte, dik en vormt een lichte uivorm aan de basis; het blad heeft een duidelijke blauwachtige zweem.
- D'hiver de Saint Victor: herfst- en wintervariëteit ook bekend als Siegfried in Duitsland; de schachten zijn vrij dik, hoewel niet bijzonder lang; zeer goed aroma.
- Forrest: een bijzonder winterharde preiselectie met stevige, lange en dikke stelen; goed aroma en delicate textuur. Het is geschikt voor late aanplant, omdat het vanwege de winterhardheid tot april kan worden geoogst. Als je het volgende jaar oogst, zou je alle planten moeten hebben geoogst voordat ze in mei gaan bloeien.
Voor alle preiliefhebbers zou het net zo interessant moeten zijn dat de in Duitsland zo populaire zilveruitjes oorspronkelijk gemaakt zijn van een wilde preisoort (Allium ampeloprasum). In het Duits worden deze prei-uien pareluien genoemd. Zilveruitjes worden nu gemaakt van speciale groenteuien (Allium cepa). In de commerciële teelt speelt de parelui geen rol meer. De olifant-knoflook deelt hetzelfde lot. Olifantenknoflook is een soort prei die nauw verwant is aan preivormt grote knollen die erg op knoflook lijken. De knollen bestaan echter meestal maar uit één kruidnagel. De smaak van deze prei doet denken aan knoflook, maar is veel milder van smaak en kan gegrild worden gegeten als bijgerecht bij vlees of antipasti.
Wat u moet weten over het oogsten en bewaren van prei
Het is het beste om de prei net boven de wortels af te snijden. Deze blijven in de bodem en dienen als organische voedingsstoffen. Dit is een van de redenen waarom de plant zo goed is als een eerdere oogst. Laatrijpe winterpreisoorten kunnen ook eind november tot begin december worden uitgegraven en er losjes in gegooid. Zo heb je de hele winter verse prei uit eigen tuin. Prei kan ook maximaal twee weken in de koelkast worden bewaard. Het beste is om de bovenste delen van het blad te verwijderen (hoe dan ook alleen verkrijgbaar in de winkel) en de stengel in een vochtige theedoek te wikkelen.
Ingrediënten en gebruik in de keuken
De prei heeft een zeer hoog geh alte aan mineralen, vooral kalium, calcium en ijzer. Vitamine A, B1, B2 en C zitten ook in deze groenten. Daarnaast is prei rijk aan veel secundaire plantaardige stoffen, zoals zwavelhoudende verbindingen, die een antibacteriële werking zouden hebben. Prei wordt meestal gestoomd, gebakken of toegevoegd aan soepen. De groenten zijn bijzonder lekker in vis- en mosselsoepen. Het ontvouwt zijn pittige aroma ook wanneer het wordt gebakken met ham en kaas of als een quiche. In tegenstelling tot de meeste wintergroenten kan prei ook rauw gegeten worden. Hier kun je de schenkel in dunne plakjes snijden en op brood leggen of een heerlijke salade aankleden.
Ziekten en plagen in de preiteelt
De twee belangrijkste plagen zijn de trips (Thrips tabaci) en de preimot (Acrolepiopsis assectella). Terwijl de eerste het blad zilvergrijs maakt, eet de preimot lelijke gaten in de prei.
Plagen met luizen en uienvliegen kunnen ook van tijd tot tijd voorkomen. De planten afdekken met een fijnmazig net helpt meestal tegen deze plagen. Het is belangrijk dat dit op tijd gebeurt.
Schimmels kunnen ook de prei beschadigen, maar komen gelukkig zelden voor.
Virale ziekten zijn even zeldzaam en kunnen het beste worden voorkomen door een lange vruchtwisselingkunnen. Gemengde culturen moeten sowieso in je eigen tuin worden gekweekt, omdat ze het risico op een grote virusinfectie aanzienlijk verminderen.