Het zoete kruid stevia heeft de afgelopen jaren voor een hype gezorgd. Hoewel het niet-giftige kruid zoet maakt zonder calorieën, is de productie problematisch.
Er zijn ongeveer 200 verschillende soorten van het Zuid- en Midden-Amerikaanse plantengeslacht Stevia. Met name één van deze soorten zal zich in de toekomst echter ontwikkelen tot een groter gezondheids- en economisch belang. Stevia rebaudiana bertoni, afkomstig uit het huidige Paraguay, bevat namelijk heel veel zoetstoffen die vele malen sterker zijn dan in de handel verkrijgbare suiker. Het staat daarom ook bekend als zoet of honingkruid.
Ontdekking/Verhaal
Dit plantengeslacht is vernoemd naar de Spaanse arts Pedro Jaime Esteve (1500-†1556, Santa Mateu del Maestrat, Spanje). Na zijn studies in Valencia, Montpellier en Parijs keerde hij terug naar Valencia en werkte daar tot zijn dood als professor. Dus hoewel de naam van het geslacht terug te voeren is op de heer Esteve, is de naam van de soort afgeleid van de Paraguayaanse chemicus Ovidius O. Rebaudi. Rebaudi analyseerde de zoetstoffen voor het eerst rond 1900 en bewees dat het een nieuwe, voorheen onbekende stof was.
Voedingscontroverse
Sinds de oudheid worden zoetstoffen gebruikt door de Guarani-indianen. Deze werden echter pas in 2011 door de EU goedgekeurd als levensmiddelenadditief. In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, is stevia zelf niet giftig. De zoetstof in het honingkruid, dat niet door mensen wordt verteerd, is honderd keer zoeter dan conventionele suiker. Als suikervervanger hoeft stevia dus geen andere calorieën in voedsel te vertegenwoordigen. De zoetheid bevordert ook geen cariës, omdat de overeenkomstige bacteriën het niet kunnen aanvallen.
De waarnemingen van onderzoekers op ratten zijn hier echter tegen. Bij hoge concentraties van de plantzoetstof vertoonden de dieren tekenen van intolerantie. Evenzo nam de vruchtbaarheid van de vrouwelijke ratten gedeeltelijk af. Het is echter nog onduidelijk of deze resultaten kunnen worden geëxtrapoleerd naar mensen.
Zoetstof verkrijgen
In tegenstelling tot zijn naam, smaakt de natuurlijke vorm van honingkruid niet naar honing, maar eerder houtachtig en licht bitter. Dit komt omdat de zoetstoffen die het bevat slechts ongeveer vijf procent uitmaken. Ter vergelijking: een suikerbiet bevat ongeveer 20 procent. Om in zo geconcentreerde vorm te kunnen worden aangeboden als in de handel, moet de zoetstof uit het kruid worden gehaald en verrijkt. Dit proces vernietigt niet alleen ongeveer 90 procent van alle ingrediënten, maar is ook zeer chemisch. De belangrijkste producent van stevia-zoetstoffen is de Volksrepubliek China. Om de zoetstof te extraheren, worden milieubelastende aluminiumzouten gebruikt, die - indien niet correct afgevoerd - in verband met veel dierlijke eiwitten schadelijke zuurreacties veroorzaken of bouwgrond verzuren. Dit betekent onder meer dat stevia-zoetstoffen niet verkrijgbaar zijn met een biologisch zegel. Reclame voor stevia als groene en natuurlijke suikervervanger werd ook bekritiseerd.
Kweek van Stevia
De niet winterharde plant kan in de zomermaanden in Duitsland worden gekweekt. De plant is resistent tegen ziekten en plagen.