De mispel wordt tegenwoordig nog maar zelden in onze tuinen aangetroffen. We laten je kennismaken met de beste soorten mispel en geven tips en trucs voor het planten en verzorgen van mispel.
Miss (Mespilus germanica), ook bekend als mispel of steenappel, was in de middeleeuwen wijdverbreid in Europa. In de afgelopen eeuwen is het echter steeds meer vergeten en wordt het slechts zelden in onze tuinen aangetroffen. Wild fruit is nog vaker te vinden op weideboomgaarden of aan de randen van velden en wegen.
Misspel: bloem, herkomst en eigenschappen
De mispel behoort tot de pitvruchtplantenfamilie (Pyrinae) in de rozenfamilie (Rosaceae). In tegenstelling tot wat de Latijnse naam doet vermoeden, komt het oorspronkelijk niet uit Europa, maar uit West-Azië en de Kaukasus. Van daaruit brachten de Romeinen het naar Midden- en Zuid-Europa. Hoewel de winterharde fruitboom in de middeleeuwen zeer wijdverbreid en populair was, is er tegenwoordig bijna niemand meer mee bekend. De mispel heeft een hoge sierwaarde en vormt zeer aromatische, appelachtige vruchten die verwerkt kunnen worden tot smakelijke producten zoals jam, gelei of chutneys.
De mispel moet niet worden verward met de Japanse loquat, een groenblijvende, niet winterharde boom met gele, zuur smakende vruchten, of met maretak, een boomparasiet waarvan de takken worden gebruikt als kerstversiering.De cotoneaster ( Cotoneaster) moet niet worden verward met Mespilus germanica. Hoewel het ook tot de pitvruchtenfamilie behoort, lijkt het weinig op de mispel en is het ook giftig.
De mispel is een robuuste en onderhoudsvriendelijke fruitboom en groeit als grote struik of kleine boom. Hij bereikt hoogtes tussen 3 en 6 meter. De lichtgrijze stam groeit licht gedraaid en is onregelmatig gevormd. De jonge twijgen zijn grijs en hebben wollige haren. De talrijke scheuten vormen in de loop der jaren een uitgestrekte, sterk vertakte, bijna ronde kroon.Als gevolg hiervan lijkt de mispel meestal breder dan hoog. Hun wortels zijn ook sterk vertakt en plat. De elliptische, licht spitse bladeren zijn fijn getand en behaard tomentose. Hun bovenkant is donkergroen, aan de onderkant iets lichter.
Nadat de bladeren in het voorjaar zijn ontkiemd, tussen mei en juni, bloeien er witte tot roze bloemen op de toppen van de korte scheuten, die erg lijken op appelbloesems. Met een diameter van 3 tot 5 centimeter zijn ze echter veel groter. De mispel is zelfbestuivend. In de zomer vormen zich uit de bloemen ronde, harde vruchten met een diameter van ongeveer 4 centimeter. De gedroogde kelkblaadjes staan als een kroon bij elkaar aan het uiteinde van de vrucht. De schil van de vrucht is ruw en goudbruin van kleur. In lijn hiermee verkleuren de decoratieve bladeren in de herfst goudgeel tot oranje. In de vrucht zitten vijf zaden en het lichte vruchtvlees, dat pas na de inwerking van de vorst donkerder, kruimelig en zoeter wordt. In deze overrijpe staat is het fruit klaar voor de oogst.
De vraag blijft: zijn mispels giftig? De vruchten van Mespilus germanica zijn eetbaar en niet giftig. Als ze onrijp zijn, zijn de vruchten echter hard en smaken ze bitter. Eet ze daarom alleen als ze overrijp zijn. Net als de zaden van sommige andere rozenplanten, bevatten de zaden van de mispel blauwzuur en mogen ze niet in grote hoeveelheden worden geconsumeerd.Tip: Samen met andere bomen wordt de mispel een klimaatboom genoemd. Wat dit allemaal inhoudt, lees je in ons speciale artikel.
De meest populaire mispelsoorten
Naast de wilde vorm van Mespilus germanica zijn er een aantal cultivars die verschillen in groeikracht en de grootte van de vrucht.
- Een van de meest populaire mispelsoorten is de 'Hollandse grootbloemige'. Dit is een zeer oude, hoogproductieve en grootbloemige variëteit met bijzonder grote en zware topvormige vruchten. Hij is zeer krachtig en is te herkennen aan zijn karakteristieke laurierachtige bladeren.
- De variëteit 'Macrocarpa' is bijzonder grootfruitig. Hij bereikt een hoogte van 1,5 tot 4 meter. De hoogproductieve variëteit 'Krim', die voor het eerst in 1870 op de Krim werd gekweekt, heeft zeer grote vruchten met een zoetzure smaak. Deze rijpen eind september.
- De variëteit 'Royal' vormt wat kleinere vruchten. De vruchten zijn langwerpig rond en hebben een goede smaak. De groei van de plant is vrij middelsterk en bossig.
- De nieuwere variëteit 'Kurpfalzmispel' isis een toevallige zaailing uit Heidelberg, die in de jaren zestig werd ontdekt en bijzonder zoete vruchten voortbrengt. Ze bevatten minder tannines en zijn daarom "vers", d.w.z. kunnen worden gegeten voor de eerste nachtvorst.
Plantenmispel
De mispel geeft de voorkeur aan een door de wind beschutte, zonnige standplaats. Maar ook in de halfschaduw voelt ze zich prettig. De grond moet doorlatend en licht zuur zijn, het kalkgeh alte moet vrij laag zijn. Bomen met blote wortel moeten in de late herfst of winter worden geplant, zodat ze volgend voorjaar veel sterke wortels kunnen vormen en goed kunnen groeien. Ook op een ander moment, bijvoorbeeld in het voorjaar of de zomer, kunt u mispels in de plantenbak planten. Als u meerdere mispels wilt planten om een haag te creëren, dient u een plantafstand van 1 m aan te houden. Het voordeel van een haag is dat de planten elkaar ondersteunen en daardoor minder windgevoelig zijn. Je kunt een enkele jonge mispelboom ondersteunen door hem te bevestigen aan een houten paal die in de grond wordt gedreven. De mispel is slechts in beperkte mate geschikt als kuipplant. Om de wortels goed te laten groeien, heeft de plant veel ruimte nodig en mag deze alleen in een pot van de juiste maat worden geplant. In dit geval is een veenvrije, voedselrijke potgrond geschikt als substraat, zoals onze Plantura biologische universele grond.
Middelzorg: hier moet je op letten
De mispel is een uiterst robuuste en onderhoudsvriendelijke fruit- en sierboom. Als het zich comfortabel voelt op zijn locatie, zal het vele decennia gedijen en leven.
Miss bemesten en water geven
Na het planten moet de mispel regelmatig worden bewaterd. Bij nieuw aangeplante bomen of struiken mag de grond nooit volledig uitdrogen. Om de jonge planten krachtig te laten groeien, dient ongeveer 2 tot 3 maanden na het planten een kleine hoeveelheid mest te worden gegeven. Hiervoor is bijvoorbeeld onze overwegend biologische biologische universele meststof Plantura met een langdurige werking geschikt. Als alternatief kunnen ook hoornkrullen of dergelijke worden gebruikt. Oudere bomen die zich op hun standplaats hebben gevestigd, hebben een lage voedingsbehoefte en hebben meestal geen kunstmest nodig. Ze hoeven ook niet meer regelmatig water te krijgen. Bij langere periodes van droogte moet de mispel echter af en toe een beetje water krijgen.
Snijmispel
NaTrainingssnoei om een mooie groeiwijze te creëren met een stam en een gelijkmatige kroon, de mispelboom hoeft niet regelmatig gesnoeid te worden. Alleen sterk hangende en uitstekende takken mogen in de wintermaanden iets worden ingekort. De in de handel verkrijgbare mispels worden meestal geënt op een groeiende onderstam (bijvoorbeeld kweepeer of meidoorn). Soms komt het voor dat de onderstam ontkiemt. In dit geval moeten de scheuten worden verwijderd.
Zelfs jonge mispelbomen dragen heel snel veel vruchten. Om ervoor te zorgen dat de energie-intensieve vruchtvorming geen invloed heeft op de ontwikkeling van de jonge plant, dient u de eerste jaren de kleine vruchten in de zomer af te knijpen.
Is de mispel winterhard?
De mispel gedijt heel goed in de temperatuuromstandigheden die in Centraal-Europa heersen. Het is winterhard en vorstbestendig. Jonge mispels zijn echter nog gevoelig en dienen de eerste jaren aan het begin van de winter te worden overschilderd met een speciale witte kalkverf. Het wit reflecteert de zonnestralen en voorkomt scheuren in de boomschors. Want zonder schilderen zorgt de ochtendzon die volgt op de nachtvorst er meestal voor dat de bast aan de aan de zon blootgestelde zijde te snel opwarmt, terwijl de van de zon afgekeerde zijde nog bevroren is. Dit leidt vaak tot rompletsel.
Kweekmispel
De mispel kan op verschillende manieren worden vermeerderd. Om te beginnen kunnen hun zaden worden gezaaid. Nadat je de zaden uit de vrucht hebt gehaald en ze van het vruchtvlees hebt bevrijd, kun je ze ofwel direct buiten zaaien of binnen in potten kweken bij temperaturen tussen 15 en 20 °C. Omdat de mispel een koude kiem is, hebben de zaden een koude prikkel nodig om te worden gestimuleerd om te ontkiemen (stratificatie). Hiervoor kunnen de zaden enkele dagen in de koelkast bij ongeveer 5 °C worden bewaard om ze te stratificeren. Vul vervolgens de vaten met substraat en plaats de zaden ongeveer 2 cm diep. Zo is onze turfvrije Plantura biologische kruiden- en zaadgrond zeer geschikt als substraat. Houd de grond altijd vochtig.
Het proces dat leidt tot de ontwikkeling van de eerste vruchten is erg lang. Vegetatieve vermeerdering via stekken is sneller en veiliger dan generatieve vermeerdering. Snijd hiervoor ongeveer 10-15 cm lange, eenjarige en nog licht verhoute scheuten van de mispel en verwijder de bladeren in het onderste gedeelte behalve het bovenste bladpaar. De stekken worden schuinsnij zo dat het gebied waar nieuwe wortels moeten worden gevormd zo groot mogelijk is en prik in containers met zaadcompost. Houd de grond vochtig en zet de potten op een lichte plek, maar niet in direct zonlicht. Als de stekken opnieuw zijn doorgeworteld, kunt u ze in het voorjaar in grotere potten of buiten planten. Aangezien de cultivars die op de markt worden aangeboden meestal worden geënt op groeiende onderstammen, is het mogelijk dat de planten die door zaden of stekken worden vermeerderd, kleinere vruchten zullen vormen.
Tip: De vegetatieve vermeerdering van de mispel uit stekken is betrouwbaarder en sneller dan vermeerdering uit zaden.
Mispel: oogst en gebruik
Naast vitamine C en andere ingrediënten bevatten de vruchten van de mispelboom veel tannines, die verantwoordelijk zijn voor de bittere smaak van de onrijpe mispel. Met de eerste nachtvorst in de late herfst worden de mispels zacht en zoet als sleepruimen. Nu kunnen ze geoogst worden. Als alternatief kunt u het fruit ook onrijp oogsten en een dag in de vriezer leggen. Dit activeert ook het rijpingsproces.
De overrijpe, kruimelige mispels kunnen worden verwerkt tot heerlijke gelei, jam en sappen. Van de mispels kan ook een aromatisch fruitleer worden gemaakt. Bovendien kunnen cakes, dumplings en andere desserts worden verfijnd met mispelcompote. Als u echter van vogels houdt, moet u er bij het oogsten van de mispel altijd aan denken om wat fruit achter te laten voor uw gevederde tuinbewoners. Maar de mispel zorgt niet alleen voor voedsel voor vogels. De bloemen zijn een waardevolle voedselbron voor bijen en andere insecten.
Tip: Zodra de mispels klaar zijn om gegeten te worden, kun je ook sleepruimen oogsten en trouwens ook rozenbottels. Wat al deze vruchten gemeen hebben, is dat na de effecten van vorst de celwanden worden vernietigd en de vruchten direct rijpen tot fermentatie - dit verhoogt hun zoetheid enorm, maar het maakt de vruchten ook zeer vatbaar voor bederf.
Als je wilt weten welke andere planten je in je tuin moet planten om geschikte voedselbronnen voor vogels te bieden, bekijk dan ons speciale artikel over vogelvriendelijke tuinen: de 10 beste planten voor zangvogels.