Hoe en waar duindoornplanten in de tuin te kweken? Waar moet je op letten bij het snoeien van duindoorn? We geven tips over verzorging en het gebruik van het fruit als duindoornsap, olie en likeur.
Duindoorn (Hippophae rhamnoides) in je eigen tuin? Een paar jaar geleden gold de plant nog als een echte exotische plant, maar de knaloranje heesters zijn inmiddels een echte trend onder hobbytuinders. Terecht - want duindoorn is niet alleen een echte blikvanger in elke tuin, zijn gezonde vruchten zijn ook een echte superfood en kunnen op vele manieren worden gebruikt. Wij vertellen u hier hoe u jarenlang hoge opbrengsten kunt behalen, welke zorgmaatregelen nodig zijn en waarvoor u de vruchten van de duindoorn kunt gebruiken.
Duindoorn: oorsprong en eigenschappen
Oorspronkelijk komt de duindoorn voornamelijk uit Nepal. Van hieruit verspreidde het zich over de hele Kaukasus naar China, Canada en Scandinavië. Tijdens de eerste ijstijd kwam de plant uit Centraal-Azië ook naar Centraal-Europa, zodat het tegenwoordig ook als inheems in Duitsland wordt beschouwd. De duindoorn wordt beschouwd als de belangrijkste vertegenwoordiger van de olijfboomfamilie (Elaeagnaceae).
Trouwens: De Latijnse naam kan worden vertaald als "glanzend paard" - omdat de duindoorn eeuwenlang eigenlijk in de eerste plaats werd beschouwd als een medicinale plant voor dieren en bijzonder nuttig was voor het verzorgen van paarden Bet.
Vanwege het veelzijdige gebruik van duindoorn als voedingsmiddel werd het echter pas sinds het einde van de jaren zestig in de DDR in Duitsland verbouwd en bewust op grote schaal gekweekt. China is vandaag de internationale pionier in de teelt van duindoorn, terwijl Frankrijk het voortouw heeft genomen in Europa. Vooral in de Franse Alpen is een confrontatie met de bijzondere plant niet ongewoon, niet in het minst omdat het via regionale verwerking zijn weg vindt naar alle winkels voor Franse specialiteiten daar. Naast de fel oranjerode en ovaalvormige vruchten, die in grote getale de takken van de tot zes meter hoge struiken sieren, is de duindoorn ook te herkennen aan zijn smalle, grijsgroene en witzilver behaardeBladeren afwisselend gerangschikt. De kleine groenbruine bloemen die in het voorjaar tussen maart en mei bloeien op de scheuten van het voorgaande jaar zijn daarentegen relatief onopvallend. De duindoorn is ook tweehuizig, wat betekent dat er alleen mannelijke of vrouwelijke bloemen aan een plant zitten. Om deze reden kunnen de vrouwelijke planten alleen vrucht dragen als ze eerst zijn bestoven door een mannelijke partner in de directe omgeving.
De beste soorten duindoorn en variëteiten
Naast de wilde duindoorn is er nu ook een selectie van gecultiveerde vormen die bijzonder geschikt zijn om in de tuin te kweken. In de tuinbouw wordt vaak onderscheid gemaakt tussen mannelijke en vrouwelijke gecultiveerde vormen, waarbij pas het vrouwtje later de kenmerkende oranjerode vruchten ontwikkelt. Hier is een overzicht van de beste duindoornsoorten om in de tuin te kweken.
Vrouwelijke duindoornvariëteiten
Vrouwelijke duindoornplanten komen het meest voor in de tuin, omdat zij de enige zijn die de oranje vruchten produceren die van augustus tot eind september kunnen worden geoogst. Van maart tot april vertonen ook de vrouwelijke duindoornplanten onopvallende groenbruine bloemen. De meest populaire vruchtdragende duindoornsoorten in de tuin zijn:
'Askola':
- Sterkgroeiend ras dat zonder snoei een hoogte van 5 m bereikt
- Goede regeneratie na snoeien, maar vatbaar voor breuk in de wind
- Zeer dichte vruchtzetting met diep oranje, zoetzure vruchten
- Gematigde spining
'Frugana':
- Sterke, opgaande groei tot 4 m hoog
- Sterke regeneratie na snoeien, maar risico op windschade
- Vroege variëteit met fruitrijping vanaf begin augustus
- Veel glanzend oranje fruit; Sap met een milde smaak
- Lage vertakking en spining
'Hergo':
- Middelgrote, opgaande en goed vertakte groeiwijze; Iets overhangend met zware gordijnen
- Zeer goede regeneratie na het snoeien; bijzonder weerbestendig
- Bijzonder productief; lichtoranje, kleuronstabiele vruchten
- Snelle oogst nodig, anders wordt het fruit ranzig
'Leikora':
- Sterke, compacte en breed opgaande groei
- Goede regeneratie na snoeien
- Late variëteit met fruitrijping van begin september tot eind oktober
- Donkeroranje, druppelvormige vruchten
- Bijzonder langzame afbraak van vitamine C naOogst
Mannelijke duindoornvariëteiten
Als je duindoorn niet alleen om esthetische redenen plant, maar ook van het fruit wilt genieten, is het essentieel om ook een mannelijke duindoorn in je tuin te planten. Alleen op deze manier kunnen de vrouwelijke duindoornplanten worden bestoven en hun vruchten ontwikkelen. In de tuinhandel wordt de mannelijke kweekvorm van duindoorn meestal op de markt gebracht onder de naam 'Pollmix'. Dit zijn andere soorten die zijn gekweekt voor zware stuifmeelproductie. Ze worden onderscheiden volgens de bloeitijd:
'Pollmix'
- Mannelijke duindoorncultivar, dus geen fruit
- Bruin-oranje bloesem
- Waardevolle pollendonor
- Zeer winterhard
- In totaal vier verschillende soorten, die verschillen in hun bloeistart
- 'Pollmix 1': vroeg bloeiend, bijna doornloos
- 'Pollmix 2': Middelvroeg bloeiend, sterke stekels
- 'Pollmix 3': middenvroeg tot laat bloeiend, licht gestekeld
- 'Pollmix 4': middenvroeg bloeiend, weinig doorns
Groeiende duindoornboom in de tuin
Duindoorn wordt steeds populairder. Geen wonder dat steeds meer tuinders hun eigen duindoornstruik willen. Gelukkig is het kweken van duindoorn in de tuin relatief eenvoudig als je eenmaal weet waar je op moet letten.
Duindoorn planten in de tuin
De beste tijd om duindoorn in de tuin te planten is tussen oktober en november of eind februari. Duindoorn houdt van luchtige, zanderige grond met een licht zuur tot basisch milieu en niet te rijk aan voedingsstoffen. Minstens een derde van het zand moet worden gemengd met zware grond. Hoe lichter de grond, hoe minder hier nodig is. Aan de andere kant, als de grond zanderig is, kan het mengen in potgrond hogere opbrengsten opleveren. Het is het beste om een compostgrond te gebruiken die veel fosfor maar niet te veel stikstof bevat. Onze Plantura biologische potgrond is daarom het meest geschikt, omdat de natuurlijke afgifte van fosfor een goede wortelgroei bevordert en de ontwikkeling van bloemen en fruit ondersteunt. Zeer zanderige gronden kunnen het beste worden gemengd met een dergelijke geschikte potgrond in een verhouding van 1:1. Ook de duindoorn heeft veel licht nodig. Daarom is een zeer zonnige locatie zonder schaduw van andere bomen perfect.
Duindoorn staat bekend om zijn brede, schaarse groei.Idealiter wordt hij daarom zo geplant dat hij aan weerszijden minimaal drie meter ruimte heeft om uit te breiden. Bovendien moeten tuinders die dromen van een duindoorn, weten dat de plant uitlopers vormt en zich zo over de tuin kan verspreiden. Het gebruik van een wortelscherm en het regelmatig verwijderen van uitlopers kunnen nuttige maatregelen zijn om de verspreiding in toom te houden.
Tip: Zoals eerder vermeld, is de duindoorn tweehuizig, daarom moet je altijd vrouwelijke variëteiten samen met een mannelijke variëteit planten. Een mannelijke plant kan meestal ten minste vier tot vijf vrouwelijke planten bestuiven - meer afhankelijk van de variëteit. Optimaal moet de mannelijke plant met de wind mee worden uitgelijnd met de andere vrouwelijke duindoornplanten. Als alternatief is duindoorn nu ook verkrijgbaar als zelfbestuivend ras, zoals het ras 'Friesdorfer Orange', maar de opbrengsten zijn meestal lager.
Duindoorn planten in de emmer
Duindoorn kan ook een paar jaar in een emmer, maar heeft hier ook voldoende ruimte nodig. De emmer voor de duindoorn moet minimaal 60 centimeter in diameter zijn. In het ideale geval moeten duindoornplanten regelmatig in grotere containers worden verpot. Het wordt ook aanbevolen om citrusplantengrond te gebruiken, die wordt gemengd met ongeveer een derde van zand en ongebroken geëxpandeerde klei. Speciale aandacht moet worden besteed aan de verzorging van de duindoorn in de emmer: Aangezien het potvolume en dus de capaciteit van voedingsstoffen beperkt is, is het raadzaam om de duindoorn af en toe te voorzien van een beetje mest, zoals de vloeistof Plantura biologische citrus- en mediterrane meststof. Ook is het de moeite waard om de duindoorn om de paar jaar regelmatig in de pot te verpotten en daarna te behandelen met nieuwe aarde en een stevige biologische bloemenmest met een hoog fosforgeh alte. Over het algemeen gedijt de plant echter beter en is in de volle grond minder ingewikkeld.
Zorg voor duindoorn
Duindoorn wordt algemeen beschouwd als extreem robuust en gemakkelijk te verzorgen in de tuin. Om de plant echter te laten gedijen, moet je hem van tijd tot tijd wat aandacht en zorg geven.
Duindoorn water geven en bemesten
Duindoorn in de tuin is een hittebestendige plant en extreem droogtebestendig, daarom kunnen de gieter en tuinslang veilig opzij worden gezet - de enige uitzondering: duindoorn in de emmer moet misschien, bijvoorbeeld in zeer hete zomers,extra worden gegoten, omdat er minder substraat beschikbaar is en de grond in de pot sneller uitdroogt. Aan de andere kant moet wateroverlast worden vermeden, omdat de duindoorn er gevoelig voor is. De plant is net zo weinig veeleisend als wat betreft de watergift als het gaat om de toevoer van voedingsstoffen, omdat de duindoorn zichzelf voor een groot deel bevrucht en in zijn stikstofbehoefte voorziet door de symbiose met knobbelbacteriën in het wortelgebied. Alleen in de eerste jaren verloopt dit proces niet soepel, daarom is bemesting aan te raden. Hiervoor is het gebruik van goede potgrond voldoende, of u kunt een biologische langdurige meststof gebruiken zoals onze Plantura biologische bloemenmest of er is een kleine hoeveelheid compost beschikbaar. Als je de organische mest niet goed in het oppervlak kunt werken, laat je deze gewoon een paar uur in water weken, roer je en giet je de meststof in de pot. Ten slotte moet het geheel worden bedekt met een dunne laag bast-mulch.
Snijd duindoorn
Regelmatig snoeien van duindoorn in de tuin is essentieel om elk jaar een goede oogst te garanderen. Bij het samen oogsten met de scheuten is een extra snede natuurlijk niet nodig. Pas aangegroeide scheuten mogen over het algemeen niet worden ingekort, omdat de scheuten van het voorgaande jaar altijd de vruchten afwerpen.
Als de vruchten niet samen met de scheuten worden geoogst, moet er vanaf het tweede jaar in de late winter om de twee jaar een snede worden gemaakt. De geoogste scheuten worden teruggebracht tot korte benaderingen. Bij bijzonder sterk groeiende rassen kan de duindoorn ook wat uitgedund worden. Je kunt mannelijke soorten zelfs drie tot vier jaar laten groeien zonder ze te snoeien. Ook daarna mag maximaal de helft van de scheuten worden afgesneden, zodat er in het volgende seizoen voldoende stuifmeel is voor de bevruchting van de vrouwelijke rassen. Ook te dichte heesters kunnen het hele jaar door worden gesnoeid en dode takken verwijderd. Dit zorgt ervoor dat de binnenste delen van de struiken altijd van voldoende licht worden voorzien. Net als tijdens de oogst, moet je handschoenen dragen om jezelf te beschermen tegen verwondingen tijdens het snijden.
Tip: Als je twee of meer vrouwelijke planten hebt, snoei ze dan elk jaar afwisselend - op deze manier kun je je opbrengst maximaliseren!
Samenvatting - Hoe duindoorn te snijden:
- Handschoenen dragen
- In de late winter snoeien voordat de bloei begint
- Vrouwelijke variëteiten elke 2 jaar snoeien, mannelijke variëteiten elke 3 - 4 jaar
- Oude scheuten terugsnoeien tot aan de wortel, jonge scheuten worden niet gesnoeid
- Voorzichtig snoeien op mannelijke planten, ook oud hout laten staan
- Verdun het hele jaar door indien nodig
Winter duindoorn
Duindoorn is voorbereid op alle klimatologische omstandigheden en is doorgaans winterhard tot - 43 °C. Jonge planten moeten echter hun eerste winter in de kas doorbrengen voordat ze buiten worden geplant.
Vermeerdering van duindoorn
Het vermeerderen van duindoorn is kinderspel - in feite is het meestal moeilijker om de verspreiding van duindoorn in de tuin te beperken. Het verspreidt zich zeer snel door zijn uitlopers en vormt dichte heggen als je geen tegenmaatregelen neemt.
Als je echter specifiek nakomelingen wilt grootbrengen, zijn er verschillende opties. De gemakkelijkste manier is om de uitlopers te gebruiken. Ofwel kunt u ze gewoon op hun locatie laten doorgroeien als dit overeenkomt met de gewenste locatie. Wil je de planten echter liever in een ander deel van de tuin planten, dan kun je de bewortelde uitlopers samen met een zo lang mogelijk stuk wortel afknippen en op de gewenste plek in de tuin opnieuw planten.
Een andere methode om duindoorn te vermeerderen is ondergronds. Een scheut die dicht bij de grond en aan de buitenrand van de duindoorn groeit, kan als zinklood worden gebruikt. Nu wordt een smalle groef gegraven, waarin de geselecteerde scheut wordt geplaatst en bedekt met aarde. Alleen de punt van de scheut mag aan het einde uit de grond steken. Bij scheuten die onder spanning staan, kan het ook helpen om het geheel met stenen van bovenaf te verzwaren - maar de scheut mag in geen geval afbreken. In het verlaagde gedeelte zullen zich geleidelijk wortels vormen, wat resulteert in een zelfstandige plant. Net als bij de stolon, kan deze ofwel op zijn locatie blijven of het volgende jaar worden afgesneden en op zijn nieuwe bestemming worden geplant.
Je kunt ook stokjes gebruiken om nieuwe planten naar de duindoorn te lokken. Hiervoor worden in de winter middenstukken van ongeveer 15 tot 20 centimeter lang uit de scheuten van de duindoorn gesneden.Hiervoor zijn sterke scheuten van vorig jaar het meest geschikt. De stok moet minstens twee knopen (knopen) lang zijn. Nu staat hij in een pot met losse, voedselarme potgrond zodat alleen het bovenste derde deel naar buiten kijkt. Hiervoor kunt u onze Plantura biologische kruiden- en zaadgrond heel goed gebruiken. Om de luchtdoorlatendheid te vergroten en het bewortelingssucces te vergroten, wordt aanbevolen om 30% zand door de potgrond te mengen. In de nabije toekomst moeten de stekken op een koele (maar vorstvrije), schaduwrijke en windbeschermde plaats staan. De pot mag nooit volledig uitdrogen, maar wateroverlast moet worden vermeden. Nadat de stengels beginnen te ontkiemen, moet je ongeveer drie weken wachten voordat je de duindoorn op een geschikte plek in je tuin kunt planten.
Tip: Vermeerdering door stekken wordt als veeleisender beschouwd dan door uitlopers of zinkers. Aangezien planten meestal niet echt uit alle stokjes groeien, is het aan te raden om meerdere stokjes tegelijk te gebruiken als je een plant wilt laten groeien.
Samenvatting - hoe duindoorn van stokken te vermeerderen
- Snij stokjes (15 - 20 cm lang centraal deel van een scheut met minimaal twee bladknopen) in de winter
- Plant de stokjes in een pot met potgrond zodat er maar een derde uitsteekt
- Plaats op een windstille, koele en schaduwrijke plek.
- Blijf vochtig maar vermijd wateroverlast.
- Plant in de tuin ongeveer drie weken nadat de stekken zijn ontkiemd
Is duindoorn giftig?
De duindoorn heeft misschien een afschrikkende werking met zijn doornige takken, maar fruit, bladeren of bloemen zijn niet giftig. Integendeel: de bessen worden als extreem gezond beschouwd, smaken ongelooflijk lekker en kunnen zonder aarzelen in elke hoeveelheid worden geconsumeerd.
De duindoorn oogsten
De vruchten van duindoorn zijn meestal rijp tussen september en oktober, met sommige variëteiten zelfs al in augustus. De rijpheid van de oogst is te herkennen aan het feit dat de vruchten hun helderste kleur aannemen. Theoretisch kan het tot de lente worden geoogst, maar de smaak lijdt eronder en hongerige dieren knabbelen graag aan het fruit. Iedereen die al vermoedt dat het oogsten van de smakelijke vruchten van de doornen geen kinderspel zal zijn, is helaas ter plaatse: om verwondingen te voorkomen, moeten tuinders daarom de bessen niet zonder een plukken.Pluk de bescherming van dikke handschoenen. Velen gebruiken ook een vork of een bessenkam om de bessen van de takken te duwen.
Hoe later de oogst, hoe groter de kans dat de bessen eenvoudig van de takken kunnen worden geschud en met een doek kunnen worden opgevangen. Hoe stevig de bessen aan de scheuten vastzitten, verschilt van variëteit tot variëteit. Het is ook gebruikelijk om hele takken in kleine stukjes te hakken en ze vervolgens snel in te vriezen om daarna de bessen eraf te kunnen schudden.
Gebruik het gezonde duindoornfruit in de keuken
De zoetzure smaak en het hoge geh alte aan vitamines (C, E en B12) en bètacaroteen maken de duindoornvruchten tot een echte regionale superfood. Ze worden als ontstekingsremmend beschouwd en zijn bijzonder nuttig in de strijd tegen verkoudheid en koorts. Regelmatige inname van duindoornsap wordt ook aanbevolen tijdens de zwangerschap om de vitaminetoevoer te garanderen.
Hoewel het over het algemeen veilig is om het fruit rauw te eten, wordt het pas echt lekker als het gekookt is. Er zijn geen grenzen aan creativiteit - duindoorn is vooral populair in de vorm van fruitpuree, sap, jam, gelei, siroop en likeur. Een andere manier om het fruit te bewaren is door het te drogen. Daarna zijn ze een heerlijke toevoeging aan thee of kunnen ze worden verwerkt tot poeder, dat vervolgens op verschillende manieren kan worden gebruikt. Je kunt het fruit ook persen en er waardevolle duindoornolie uit halen, die meer voor cosmetische doeleinden wordt gebruikt.
Maar niet alleen de bessen van de duindoorn kunnen in de keuken worden gebruikt: de bladeren worden ook op talloze manieren gebruikt. Door hun hoge geh alte aan vitamine C en antioxidanten zijn de bladeren een echte insidertip als het gaat om een gezonde voeding. Duindoornbladeren zijn vooral populair als thee, maar duindoornbladeren worden ook gebruikt in cosmetica of voor bloedsomloop- of wondgenezende medicijnen.
Een andere vrucht die uitstekend geschikt is voor verschillende producten zoals jam is de rozenbottel. U kunt hier meer over lezen in ons speciale artikel.