Lungwort staat bekend om zijn geneeskrachtige eigenschappen. We laten je kennismaken met de verschillende soorten gevlekt tot longkruid en laten je zien hoe je ze in de tuin plant en verzorgt.
Met zijn delicate groei en kleurrijke bloemen is het gewone of gevlekte longkruid (Pulmonaria officinalis) een van de planten die in geen enkele tuin mag ontbreken. Niet alleen vanwege zijn decoratieve uiterlijk is het kruid ook enorm populair bij tuinders. Vooral de onderhoudsvriendelijke soort en schaduwtolerantie maken de plant tot een waardevolle tuinbewoner. Tegelijkertijd zou ook longkruid een genezende werking hebben. Het wordt al sinds de 15e eeuw in de volksgeneeskunde gebruikt tegen allerlei longziekten. Hier zullen we je vertellen wat de helende eigenschappen van longkruid zijn en hoe je de plant in je eigen tuin kunt laten groeien.
Lungwort: bloeitijd, oorsprong en eigenschappen
Lungwort is met zijn lieflijke uitstraling een echte eyecatcher in elke tuin. De vaste plant behoort tot de bernagiefamilie (Boraginaceae) waartoe ook bernagie (Borago) of smeerwortel (Symphytum) behoort. Naast het echte longkruid omvat het geslacht van longkruid (Pulmonaria) nog andere soorten, waarvan de meeste inheems zijn in Europa. De kruipende vaste planten worden gemiddeld slechts 20 tot 30 centimeter hoog en behoren daarmee tot de dwergen in het bed. Hun geringe groeihoogte maakt longkruid echter niet minder aantrekkelijk: tussen maart en mei dragen de planten trechtervormige bloemen die schitteren in rode, blauwe en violette tinten (zelden ook in het wit). Sommige soorten longkruid veranderen zelfs binnen één bloeiperiode van bloemkleur. Ook hun blad is niet minder mooi, omdat het - afhankelijk van de variëteit - groen, witgevlekt of zilvergrijs gekleurd is. De stengels en bladeren van de plant zijn overwegend zacht behaard.
De naam van het longkruid is afgeleid van het woord "long" (Latijn "pulmo") in zowel het Duits als het Latijn. reden voordeze ongebruikelijke naamgeving is te danken aan de bladeren van de plant, waarvan wordt gezegd dat ze vaag doen denken aan longen in vorm. De plant wordt daarom sinds de middeleeuwen ook gebruikt voor de behandeling van longziekten, ook al is het gebruik ervan tegenwoordig controversieel.
Longkruiden: de verschillende soorten
Er wordt onderscheid gemaakt tussen 14 tot 20 verschillende soorten longkruiden, waaronder zowel wilde planten als diverse wilde soorten. Een van de bekendste is het echte of gevlekte longkruid, dat lange tijd als medicinale plant werd verhandeld. Maar ook andere soorten krijgen steeds meer aandacht in de tuinbouw. We hebben de meest voorkomende soorten longkruid en hun kenmerken hier voor je samengevat.
True Lungwort (Pulmonaria officinalis)
- 30 tot 40 cm groeihoogte
- Rozerode tot violetblauwe bloemen van maart tot mei
- Ovaal blad met ronde, zilverwitte vlekken
- Bekend als medicinale plant tegen hoest en ontsteking
Rode longkruid (Pulmonaria rubra)
- 20 - 30 cm groeihoogte
- Matrode bloemen van april tot mei
- Bladeren lancetvormig en groen
Smalbladige longkruid (Pulmonaria angustifolia 'Azurea')
- 15 - 20 cm groeihoogte
- Gentiaanblauwe bloemen van maart tot april
- Lanceolate bladeren zonder patroon
Groter gevlekt longkruid (Pulmonaria saccharata 'Mrs. Moon')
- 25 - 30 cm groeihoogte
- Roze bloemen die na verloop van tijd paars worden
- Zilvergevlekt lancetvormig blad
Naast de genoemde soorten longkruid zijn er ook tal van wilde vormen zoals het zachte longkruid (Pulmonaria mollis) of het bolvormige longkruid (Pulmonaria montana ), die vaak met uitsterven worden bedreigd en daarom onder speciale bescherming staan. De inheemse longkruiden moeten niet worden verward met de Indiase longkruid (Justicia adhatoda) - dit is niet verwant aan de inheemse varianten en behoort tot de acanthusfamilie (Acanthaceae).
Longkruid planten: alles over locatie en tijd
Het mooie longkruid wordt als speciaal beschouwdonderhoudsvriendelijk en robuust. De plant kan deze eigenschappen echter alleen laten zien als hij op een geschikte standplaats wordt geplant: een plek onder bladverliezende heesters of bomen is bijzonder nuttig gebleken. Hier krijgt het longkruid genoeg licht om in het voorjaar te ontkiemen en is tegelijkertijd door zijn kleine formaat perfect als onderbeplanting. Veel soorten longkruid zijn ook geschikt voor de schaduw, maar hier zijn de bloemen vaak mager. Longkruid is ook erg zuinig als het om aarde gaat. Een standplaats met voedselrijke, humusrijke en zonverwarmde grond is echter optimaal. Deze moet een goed waterbergend vermogen hebben, aangezien longkruid gevoelig is voor droogte. Tegelijkertijd moet wateroverlast absoluut worden vermeden.
Als je longkruid wilt planten, zijn er twee opties: Planten die naar voren zijn gebracht kunnen bijna het hele jaar door worden geplant, maar planten in april of mei is ideaal. Om geschikte standplaatscondities voor de planten te creëren, is het raadzaam om de grond voor het planten te verbeteren met compost. De afzonderlijke planten worden ongeveer 15 centimeter uit elkaar in de grond gezet en goed bewaterd. Als je liever het longkruid zaait, is maart ideaal. Omdat longkruiden licht nodig hebben om te ontkiemen, heeft de plant licht nodig om te ontkiemen. Om deze reden mogen de zaden niet meer dan een halve centimeter in de grond worden geplant. Na het zaaien van longkruid is het cruciaal om de grond de komende twee tot vier weken voldoende vochtig te houden.
Longkruid vermeerderen
Vermeerdering van de vaste plant is net zo gemakkelijk te verzorgen als longkruid in de tuin. Longkruid kan bijzonder gemakkelijk worden vermeerderd door de vaste plant te verdelen. De beste tijd om dit te doen is direct na de bloei in de vroege zomer. Kies een gezonde, sterke moederplant om het longkruid te verdelen. De plant kan in meerdere delen worden verdeeld met een schop of een schoon, scherp mes direct in het bed of op een stabiele ondergrond. Elke sectie moet minstens twee scheuten hebben (idealiter meer) om zich tot een nieuwe plant te ontwikkelen. De verwijderde delen worden vervolgens op een afstand van minimaal 15 centimeter van de buren opnieuw geplant.
Een andere mogelijkheid is het verkrijgen en zaaien van longkruidzaden. Deze methode zal echter nietaanbevolen, omdat de longkruiden gemakkelijk met elkaar kruisen en planten met de kenmerken van de moederplant zelden voorkomen.
Longkruid verzorgen en snijden
Zelfs als de longkruiden als bijzonder gemakkelijk te verzorgen worden beschouwd, moeten ze af en toe wat aandacht krijgen. De plant houdt van een matig vochtige grond, maar verdraagt geen wateroverlast. Op goed doorlatende zandgronden is daarom regelmatig water geven in droge zomers aan te raden. Daarnaast kijken longkruiden één keer per jaar uit naar bevruchting. Dit moet in het voorjaar voor de bloei gebeuren met een voornamelijk organische meststof zoals onze Plantura organische universele meststof. De bosplanten zijn ook erg dankbaar voor giften van bladhumus, brandnetelmest en vooral bastmulch.
Hoewel snoeien niet essentieel is, wordt aanbevolen om longkruid jaarlijks te snoeien. Na de bloeiperiode, dus rond mei, worden de planten volledig teruggeknipt. Dit stimuleert hernieuwde knopvorming, waarbij het nieuwe blad een bijzonder mooi patroon krijgt. Bovendien trekt het winterharde longkruid niet zo snel terug na het knippen in de herfst. De plant mag niet worden gesnoeid tenzij zaadvorming gewenst is, bijvoorbeeld om nieuwe zaden te verkrijgen.
Longkruid: gebruik als medicinale plant
Lange tijd werd echt of gevlekt longkruid beschouwd als een bewezen huismiddeltje tegen hoest en andere longziekten. Hildegard von Bingen gebruikte al een longkruiddrank bij kortademigheid, verstopte longen of longoedeem. Tegenwoordig wordt de genezende kracht van de plant echter nogal kritisch bekeken: het gevlekte longkruid kreeg een negatief afscheid van Commissie E, een afdeling van het voormalige Federale Gezondheidsbureau, omdat de effectiviteit niet kon worden bevestigd. Om deze reden wordt longkruid zelden aangetroffen in de conventionele geneeskunde en wordt het zelden gebruikt als secundair ingrediënt in thee.
In de homeopathie en de volksgeneeskunde wordt echter nog steeds gevlekte longkruid gebruikt. Van longkruidthee en tincturen wordt gezegd dat ze de symptomen van de luchtwegen, het maagdarmkanaal en de urinewegen verlichten. Met name het hoge geh alte aan slijmpolysacchariden en tannines zou het slijm bevorderen eneen anti-irriterend effect hebben. Het effect van longkruidthee is niet bewezen, maar er zijn ook geen bijwerkingen bekend.
Wil je meer weten over de gezondheidsvoordelen van kruiden? In ons speciale artikel "11 kruiden die het immuunsysteem versterken" presenteren we nog meer kruiden.