Compostwormen: soort, functie & Reproductie

Compostwormen helpen om je organisch afval snel om te zetten in vruchtbare compost. We leggen uit welke wormen je hiervoor kunt kopen en vermeerderen.

Wormen inspireren kinderen niet alleen met hun meanderende, glinsterende lichamen. Ze verhuren zichzelf in composthopen, grote composteerfaciliteiten of particuliere wormenbakken als nuttige composteerders. In dit artikel krijg je een overzicht van de meest geschikte soorten, hun activiteiten in de compost, de algemene structuur van een wormenbak of wormenkwekerij en enkele tips voor het verkrijgen en vermeerderen van je eigen wormen.

Compostwormen zijn die exemplaren die voorkomen in composthopen of zelfs opzettelijk worden gebruikt in composthopen of wormenbakken. Ze worden met duizenden vermenigvuldigd in zogenaamde wormenkwekerijen en worden ook gebruikt in grote, professionele composteerinstallaties.

Soorten compostwormen

De term 'compostwormen' omvat meer dan één type worm: in principe kan een grote verscheidenheid aan wormen helpen bij het composteren - sommige zijn echter effectiever dan andere

We zullen u in meer detail kennis laten maken met de kleine, nuttige metgezellen:

Eisenia fetida (compostworm/mestworm/stinkworm): Deze worm is een van de meest voorkomende wormen in Europa. Hij vertoeft graag in compostafval, maar ook onder de graszoden van natuurlijke weiden. Hij leeft meer in de bovenste bodemlaag, waar veel vers organisch materiaal te vinden is. Elke dag kan hij de helft van zijn lichaamsgewicht in compost verslinden en een voorstadium van wormenpoep uitscheiden. Dit maakt Eisenia fetida een van de hardst werkende composthelpers, en daarom wordt het vaak gebruikt om het composteren te versnellen. De mestworm heeft meestal lichtere en donkerdere "ringlets".

Eisenia andrei: Deze soort regenworm is nauw verwant aan Eisenia fetida en wordt er daarom vaak mee verward. Grootte en levensstijl zijn identiek, het enige verschil tussen de twee soorten is hun kleur: de soort Eiseniaandrei is meestal donkerrood gekleurd. Deze verschillen zijn echter niet altijd duidelijk uitgesproken, wat de kans op verwarring vergroot.

Eisenia hortensis (Europese regenworm): Dit is ook een regenworm die inheems is in Europa. Het is blauwgrijs, geringd met roze en heeft vaak gelige uiteinden. Voorheen werd het alleen gebruikt als visaas, maar nu wordt het ook gewaardeerd als composthelper. Zijn eigenaardigheid is dat hij de voorkeur geeft aan grof, houtachtig materiaal. Dit wordt nogal afgewezen door Eisenia fetida en Eisenia andrei , zodat de soorten elkaar goed aanvullen. Volgens ervaringsrapporten reproduceert het iets langzamer dan de twee bovengenoemde soorten en wordt het ook iets groter.

Zelf regenwormen verzamelen en kweken?

Er zijn genoeg wormen in gezonde grond en ze zijn gratis: kun je ze niet gewoon zelf verzamelen en vermeerderen? Die mogelijkheid bestaat zeker. Het is echter beter om te zoeken in een gevestigde composthoop, want hier vind je wormsoorten en soorten die graag in los, voedselrijk substraat lijken te leven.

Regenwormen in Duitsland kunnen tot een van de 15 geslachten en 47 soorten behoren - elk van hen is op de een of andere manier aangepast aan een speciale habitat en niet elke regenworm voelt zich comfortabel in de composter of in de nog kleinere wormenbak. Vooral de vertegenwoordigers die diep in de grond graven, sterven vaak in kleine wormkasten.

Samenvatting van compostwormen:

• Veel voorkomende compostwormen zijn Eisenia fetida, E. andrei en E. hortensis
• Ze verschillen enigszins in uiterlijk en levensstijl, maar alle drie zijn effectieve composthelpers
• Het verzamelen van wormen voor compostering is moeilijk, omdat er veel verschillende soorten wormen zijn met verschillende behoeften

Wat doen compostwormen in de compost?

Compostwormen hebben geen ledematen, ogen of tentakels - maar ze hebben wel een bijzonder grote eetlust. De compostwormen eten en verteren iets anders dan wij mensen: hun voorste slokdarm is volledig omgeven door een soort bovenlip. Vanuit de mondopening leidt de darm eenmaal van de voorkant naar de achterkant van de worm. Het is niet omgeven door een skelet of kraakbeen, maar alleen door andere organen die worden ondersteund door een omhulsel van spieren. Van deHuid-spierbuis beschermt naar buiten en helpt ook om alles bij elkaar te houden.

De darm begint met de keelholte, de "keelholte", die erg gespierd is. Als de worm eet, opent hij wat zacht compostmateriaal met zijn bovenkaak en duwt er dan gewoon tegen met zijn mond open, waardoor zijn keelholte wordt gevuld. Ook kleine steentjes en zand worden ingeslikt. Alles samen gaat door de slokdarm naar de spiermaag, waar het samen wordt gekneed en verpletterd door de stenen. Dit wordt gevolgd door verder transport naar de middendarm, die erg lang is en invaginaties heeft om het oppervlak voor opname van voedingsstoffen te vergroten. De verteerde compost verlaat vervolgens de worm via de anus. Daarbij scheidt het calcium uit, dat zuur materiaal neutraliseert en ervoor zorgt dat de wormuitwerpselen stopverf zijn. Dit creëert de wormheuvels die een scherp waarnemer met het blote oog kan vinden, waar wormen ook leven.

Tip: In de bodem worden wormen beschouwd als de meest effectieve mengers van minerale en organische bodemcomponenten: omdat ze ook kleideeltjes, kleine stenen en andere grond opnemen ingrediënten naast hun voedsel, kneden ze al deze elementen samen in haar maag. Het uitgescheiden calcium vormt stabiele bruggen tussen organische en minerale componenten. Alle ontlasting wordt bij elkaar gehouden door een laag slijm. Verdere verwerking door bacteriën en schimmels resulteert in poreuze, stabiele humuskruimels

Functieoverzicht van compostwormen:

• Compostwormen voeden zich door omringend materiaal op te nemen, waaronder kiezels, zand en andere bodemmineralen
• Als het wordt uitgescheiden, wordt calcium toegevoegd aan de wormuitwerpselen en wordt het omgeven door een laag slijm; beide houden de stapel bij elkaar
• Bacteriën en schimmels kunnen de uitwerpselen van de worm omzetten in humuskruimels

Compostwormen in de wormenbak

Zoals ik al zei, doen wormen niet alleen hun dagelijkse werk in de composthoop of composter: het houden van wormen in dozen heeft verschillende voordelen voor jou:

• Compostwormen versnellen de compostering en stabiliseren de resulterende humuskruimels met hun calcium- en slijmuitscheiding
• In wormenkwekerijen - d.w.z. kweekbakken voor wormen - wordt zoveel nageslacht geproduceerd datdat u het winstgevend kunt verkopen aan composteringsbedrijven en particuliere composteigenaren
• Vissers runnen vaak hun eigen wormenkwekerijen om ervoor te zorgen dat ze altijd genoeg vers aas beschikbaar hebben
• Sommige composteigenaren vermenigvuldigen wormen om vers gestarte composthopen te kunnen voorzien van een grote hoeveelheid van de nuttige helpers; composteren wordt snel gestart
• Wormboxen voor binnencompostering kunnen direct in het appartement worden gebruikt en composteren afval dat anders in de bio-bak belandt

In principe zijn wormkasten altijd dozen met een groot volume, gemaakt van plastic of hout, die meestal in ten minste twee kamers zijn verdeeld. De onderverdeling is voor de wormen altijd gemakkelijk te overwinnen - het wordt gerealiseerd door geperforeerde planken of roosters. De kist van onbehandeld hout is de eenvoudigste variant, maar stelt ook de hoogste eisen aan de bediener. Geavanceerde plastic dozen verdeeld in lagen met een kraan om de resulterende vloeistof af te tappen - de "wormthee" - maken het de gebruiker veel gemakkelijker. Wat er in de doos gebeurt, verschilt echter niet: in het begin wordt een mengsel van verschillende compostmaterialen samen met de wormen in een kamer geplaatst. Geleidelijk wordt de kamer gevuld met materiaal totdat er niets meer in kan. Bij systemen met meerdere kamers begint de bediener nu een andere kamer te vullen. Bij eenkamersystemen wordt het rottende materiaal regelmatig in "hopen" tegen elkaar gedrukt om vers en oud materiaal van elkaar te scheiden. Als de wormen eenmaal door een gebied hebben gewerkt en minder kansrijk voedsel hebben gevonden, gaan ze migreren naar waar “het gras groener is”: ze gaan naar de verse compost in een ander deel van de wormenbak. Wanneer alle wormen daarheen zijn verhuisd, kunt u de voltooide vermicompost verwijderen.

Samenvatting van compostwormen in de wormenbak:

• Wormen worden in dozen bewaard voor gerichte reproductie of om vermicompost te produceren
• Wormkasten kunnen heel eenvoudig zijn of verdeeld in verschillende kamers waartussen de wormen kunnen bewegen; ze volgen de meest verse compost zodat afgewerkte vermicompost gemakkelijk kan worden verwijderd
• Naast de functionele wormenkasten zijn er nu ook die er zijn die meer op een meubelstuk in het interieur lijken

Koop of trek compostwormen aan

Zoals vermeld in de beschrijving van de compostwormen, zijn er grote verschillen tussen de diep gravende regenwormen onder weiden en perken en de ondiep levende, hongerige compostwormen. Het 'vangen', identificeren en vermeerderen van geschikte wormen kan zeker een leerzaam en spannend langetermijnproject worden. Aan de andere kant is de aankoop natuurlijk de moeite waard, vooral vanwege de grote tijd- en werkbesparing. In de regel worden enkele honderden wormen tegelijk aangeboden. Bij het winkelen moet u ervoor zorgen dat u een mengsel van verschillende soorten wormen kiest. Aangezien deze elk een bepaalde voedselvoorkeur hebben, zal de soort die het meest geschikt is voor jou op de lange termijn domineren.

De verkopers van levende wormen zijn er natuurlijk van afhankelijk dat hun wormen hun bestemming levend bereiken. Om deze reden kan een bestelling in het holst van de winter of in het hartje van de zomer niet meteen succesvol zijn: aangezien de wormen in het verzendpakket aankomen, moet de verzending worden uitgesteld tot een geschikter tijdstip. Je kunt een normale compost gebruiken zonder extra wormen als natuurlijk voorkomende wormen van buitenaf kunnen migreren. U moet echter pas een wormenbak voor binnen gaan gebruiken als de wormen zijn aangekomen.

Als je liever wormen verzamelt en kweekt, volgen hier enkele tips:

• Zoek op plaatsen waar de voedselvoorraad voor wormen ongeveer overeenkomt met wat je later in de wormenbak doet - bijvoorbeeld in composthopen
• Je kunt ook aas gebruiken dat gemaakt is van je keukenresten. Als je het regelmatig controleert, zul je al snel wormen vinden - en ook andere nuttige organismen
• Zorg ervoor dat u de voortplanting begint met een zo groot mogelijke zwerm wormen: anders kan een verminderde activiteit en levensvatbaarheid als gevolg van ernstige inteelt ertoe leiden dat de compostering stopt. Begin met minimaal 50 Wormen
• Als je vrienden hebt die ook een wormenbak runnen, kunnen ze je zeker ook wat wormen aanbieden

Samenvatting Compostwormen kopen of aantrekken:

• Het kopen van compostwormen bespaart enorm veel tijd
• Kies een mix van verschillende wormsoorten
• Verzending moet worden uitgesteld in geval van zeer koude of zeer warme temperaturenword
• Composthopen kunnen ook zonder compostwormen worden klaargemaakt, wormbakken zijn beter niet
• Het is het beste om wormen te verzamelen waar de voedselvoorziening overeenkomt met hun toekomstige dieet
• Begin niet met vermeerderen met minder dan 50 wormen

Vermeerdering van compostwormen

Als je genoeg gezonde wormen hebt, kun je beginnen met kweken. Je kunt dit doen in je wormenbak of een andere container. Er moet echter aan de volgende voorwaarden worden voldaan:

1. De plaats van vermeerdering moet voldoende goed geventileerd zijn. Slechte zuurstofvoorziening zorgt ervoor dat wormenvoer gaat fermenteren, waardoor het onbruikbaar wordt. Ook kunnen de wormen stikken.
2. De plaats van voortplanting moet altijd rond de 20 °C zijn, omdat bij deze temperaturen de wormen het meest actief zijn en het meest enthousiast om zich voort te planten. De temperatuur in de doos mag nooit lager zijn dan 0 °C of hoger dan 30 °C - dat zou op middellange termijn alle micro-organismen en wormen doden.
3. De inhoud van de doos moet constant vochtig worden gehouden en mag tegelijkertijd niet worden verzadigd met water. Regelmatig natmaken met een spuitfles of voorzichtig water geven kan nodig zijn als er niet genoeg water in de bak met het wormenvoer komt. Een pad van karton, vilt of hennepvezels - ook bevochtigd - kan het waterverlies door verdamping minimaliseren. Als het toch te nat wordt, moet u het overtollige water aftappen, wat bij veel wormkasten met een kraan mogelijk is. Als er een ontbreekt, kunt u dit tegengaan door absorberende papier- en kartonresten te mengen.
4. De inhoud van de doos - zowel voedsel als leefgebied voor de wormen - mag niet te zuur worden. Voeg daarom geen restjes citrusvruchten of rabarber toe. Als een pH-waarde een waarde in de buurt van 6,5 aangeeft, moet u kalk gebruiken om het zuur te neutraliseren - gekookte eierschalen zijn hier ook geschikt. Ook het regelmatig toevoegen van houtsnippers kan helpen: bij de omzetting ontstaan alkalische stoffen die verzuring tegengaan.
5. Omdat wormen meestal in de grond leven, houden ze van donker. Een overkapping moet alle zon en roofdieren buiten houden en tegelijkertijd voor goede ventilatie zorgen.
6. De hoeveelheid voedsel mag niet te klein en niet te groot zijn. Een worm kan maximaal de helft van zijn eigen gewicht per dag eten en verteren. DatDoor de wormen in eerste instantie te wegen, weet je hoeveel voedsel je moet voeren. Te veel ongebruikt voedermiddel kan leiden tot de verspreiding van ongewenste bacteriën en uiteindelijk rotten en stinken. Om de wormen zo min mogelijk te storen, moet je je concentreren op het toevoegen van het voer aan één dag per week.
7. Als je van plan bent om de wormenkwekerij op lange termijn te runnen, zal het nodig zijn om sporenelementen te leveren in de vorm van steenmeel of speciale worm-mineraalmengsels. Als je steenpoeder gebruikt, moet je letten op het moedergesteente: graniet en dioriet produceren bijvoorbeeld zuur steenpoeder dat de pH-waarde verlaagt. Eén keer per maand strooien is voldoende.

Tip: Zoals alle wormen zijn compostwormen hermafrodieten, ook wel bekend als hermafrodieten. Ze hebben zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtsorganen. Deze bevinden zich in het clitellum, de brede riem die elke volwassen worm draagt. Tijdens de paring komen de geslachtsorganen met elkaar in contact, zodat in het beste geval beide wormen worden bevrucht. In feite slaagt dit in slechts 50% van alle paringspogingen. Als de bevruchting heeft plaatsgevonden, migreert het clitellum de komende dagen voortdurend achteruit op het wormlichaam en wordt uiteindelijk verwijderd. Het vormt nu een beschermende cocon rond de wormeieren, waaruit al snel kleine wormen uitkomen.

Voedsel voor compostwormen

Wat is het favoriete voedsel van de wormen? Als je je wormen zelf hebt verzameld, moet je het gebruikte aas of de locatie als richtlijn gebruiken. Wormen uit een dikke laag bladeren houden waarschijnlijk van bladeren, wormen van de mesthoop geven de voorkeur aan mest en die van een composthoop vol keukenresten zijn dol op keukenresten. Zo kun je zelfs sorteren: als je alle verzamelde wormen in onderling verbonden kamers met verschillend compostafval stopt, hebben ze na een paar dagen zichzelf gesorteerd volgens hun voorkeur. Hieronder vindt u een tabel die u een overzicht geeft van geschikt en ongeschikt wormenvoer.

Geschikt als wormenvoer	Ongeschikt als wormenvoer
Rauwe overgebleven groenten en fruit	Gekookte restjes (alleen als er niets anders beschikbaar is)
Verkruimeld oud brood/broodjes	Banaanschillen (alleen in de kleinste hoeveelheden)
Gekookte Eierschalen	Vlees (nooit)
Thee- en koffiedik	Citrusvruchten, rabarber (alleen kleine hoeveelheden)
Kartton en papier	Knoflook (alleen de kleinste hoeveelheden)
Houtsnippers, ander houtafval	Rauwe eieren (nooit)
Katoen, Linnen	Zuivelproducten (nooit)
Huisstof, haar, vingernagels	Gedrukt papier, groenten en fruit besmet met pesticiden