Je hoeft niet zo veel te doen om een goede oogst kruisbessen te krijgen. Hier leest u waar u op moet letten bij het planten, verzorgen en oogsten.
De kruisbes (Ribes uva-crispa) wordt sinds de 15e eeuw in Europa verbouwd. Het was toen al erg populair, vooral in Engeland, waar het ook wel "kruisbes" wordt genoemd. Net als de rode bes (Ribes rubrum) behoort hij ook tot de kruisbesfamilie (Grossulariaceae). Overigens komt de oude naam Ribes grossularia van de populaire naam "Ogrosl" in Oostenrijk. Zoals de naam al doet vermoeden, zijn de scheuten van de bessenstruik erg stekelig. Strikt genomen moet de kruisbes echter "doornbes" worden genoemd, omdat de veronderstelde stekels niet kunnen worden afgebroken, zoals bij doornen het geval is.
Koop kruisbessen
De vruchten van de kruisbes smaken zoetzuur en hebben een stevige, harige schil. De bessen zijn bovendien erg gezond en bevatten veel mineralen zoals kalium en fosfor. Supermarkten bieden de aromatische bessen aan in tegenstelling tot aardbeien (Fragaria), frambozen (Rubus idaeus) en blauwe bessen (Vaccinium ) maar slechts zeer zelden. Daarom kunnen we je alleen maar aanraden kruisbessen in je eigen tuin te planten.
Als je jonge planten koopt, moet je ervoor zorgen dat je de juiste variëteit kiest. Helaas heeft de Amerikaanse kruisbes echte meeldauw de afgelopen decennia grote schade aangericht aan gewassen, waardoor de kruisbes zijn belang in huistuinen heeft verloren. Inmiddels zijn er echter veel uitstekende meeldauwresistente rassen te koop. Kruisbessen zijn er in de kleuren rood, groen en geel. Ook de smaak kan per soort verschillen. Als je vroege, medium en laatrijpe rassen plant, kun je bovendien de oogstperiode verlengen. Op vorstgevoelige locaties is het echter beter om laatbloeiende variëteiten te gebruiken om misoogsten te voorkomen.
Trouwens, als je op zoek bent naar een echte blikvangerzijn, kan een geënte kruisbesboom iets voor jou zijn. Deze worden vaak gebruikt voor de inrichting van tuinen. Ook de teelt van Jostaberries (Ribes × nidigrolaria) - een hybride van zwarte bessen (Ribes nigrum) en kruisbessen - wordt steeds populairder in huistuinen.
Kruisbessenrassen: een selectie
Er is een grote keuze aan verschillende soorten kruisbessen. Deze verschillen in vruchtkleur, vruchthaar en versteviging (uitdrukking van de doorns). Daarnaast kunnen ook het begin van de bloei en de rijpingsperiode belangrijke criteria zijn voor de keuze van het ras. Hier is een kleine selectie van de beste kruisbessenrassen:
'Invicta': Groene, middelgrote vruchten met sterk doorschijnende nerven; rechtopstaande groei; zeer vroege rijpheid (vanaf half juni); hoge en veilige opbrengsten; alleen korte doornen op de scheuten; lage gevoeligheid voor echte meeldauw
'Green Hansa' (ook wel 'White Triumphberry'): Middenvroege oogst mogelijk vanaf begin juli; vorstbestendige variëteit met hoge opbrengsten; gemiddelde gevoeligheid voor echte meeldauw; sterke versterking; grote, licht behaarde vruchten met een fijn aroma; de bessen worden echter erg bruin tijdens de verwerking
'Green Ball'': Hoogproductieve variëteit met gemiddelde rijpingstijd; produceert grote vruchten met een groenwitte kleur; zoetzure smaak; de vruchten hebben de neiging om te barsten, maar worden nauwelijks bruin na verwerking; zeer vatbaar voor echte meeldauw en winterkoude schade
'Red Triumph' (ook 'Winham's Industry'): Oud-Engelse variant; medium vroege bloei en volwassenheid; regelmatige en zeer hoge opbrengsten; zeer sterke versterking; grote vruchten met donkerrode kleur; dicht pluizig met dikke huid en zeer goed aroma; Robuust ras, maar besmetting met echte meeldauw mogelijk
'Rokula'/'Rocula': Vroege oogst mogelijk; de scheuten zijn zwaar versterkt; ronde, zwartrode, middelgrote vruchten; zeer gevoelig voor scheuren door de delicate schaal; bestand tegen meeldauw
'Yellow Triumphberry' (ook wel 'Triumphant'): Een hoogproductieve variëteit met middelvroege rijpheid; produceert middelgrote, lichtgele vruchten; zoete smaak maar weinig aromatisch; sterke snoei noodzakelijk, anders neiging tot klein fruit; goed voor verwerking
'Pax': Vroeg ras met krachtige groei; goede plukbaarheid door lage wapening; grote, middelrode vruchten met weinig haartjes; vatbaar voor zonnebrand; bestand tegen echte meeldauw en bladval
Een uitgebreide collectiekruisbessenrassen en meer gedetailleerde informatie over de individuele rassen vindt u hier.
Plantaardige kruisbessen
De kruisbes groeit op middelzware, voedselrijke en goed beluchte grond. Onze Plantura biologische tomaten- & groenteaarde is ideaal voor het planten van bessen. De standplaatsvereisten zijn vergelijkbaar met die van krenten, maar kruisbessen hebben een hogere vochtbehoefte. Vanwege de vorstgevoeligheid van de bloemen hebben beschutte standplaatsen de voorkeur. Gedeeltelijk beschaduwde locaties zijn ideaal voor kruisbessen, omdat zonnebrand vaker voorkomt op het fruit op zonnige locaties.
Nieuwe kruisbessenstruiken kun je het beste in de herfst (oktober/november) planten om het wintervocht in de grond te gebruiken voor groei. Het inbrengen van compost of rotte mest in het plantgat biedt de plant een ideaal starthulpmiddel. Ondanks zelfbestuiving kun je kruisbestuiving stimuleren door verschillende soorten naast elkaar te planten. U moet er echter voor zorgen dat de planten voldoende uit elkaar staan.
Zie ons speciale artikel voor meer informatie en instructies over het planten van kruisbessen.
Vermeerder kruisbes
Als je niet genoeg kruisbessen in je eigen tuin hebt, kun je ze gemakkelijk zelf vermeerderen met stekken of tranen.
- Stokken: Snijd in het voorjaar eenjarige scheuten van ongeveer 30 cm lang af en steek ze zo ver in de grond dat er nog maar twee tot drie knoppen zijn uitsteken. De nieuwe zaailingen ontwikkelen zeer snel wortels en u kunt ze vervolgens overplanten naar een gewenste locatie.
- Sinker: Een lange scheut wordt naar beneden gebogen, met een steen aan de grond bevestigd en met aarde bedekt. De punt van de scheut moet nog uit de grond steken en kan ook aan een pa altje worden vastgemaakt. Zodra de nieuwe scheut voldoende wortels heeft ontwikkeld, kun je deze scheiden van de moederplant.
Zorg voor kruisbessen
Om de kruisbessen een overvloedige oogst te geven, moeten ze goed worden verzorgd. De belangrijkste informatie over de verzorging van deze plant hebben we hieronder voor je samengevat.
De kruisbes water geven
Kruisbessen zijn bijzonder blij tijdens de rijpingsperiodeveel water. Regelmatig water geven is daarom aan te raden om droge perioden te overbruggen. Droogtestress kan snel leiden tot klein fruit, voortijdig vallen van fruit of het barsten van fruit.
Kruisbes bemesten
Om de kruisbes te laten gedijen, moet hij voldoende voedingsstoffen uit de grond opnemen. Voor het bemesten van uw kruisbessen kunt u gebruik maken van organische universele meststoffen - zoals onze Plantura organische universele meststof -, speciale bessenmest of natuurlijke mest uit de tuin zoals compost of grasmaaisel. Het gebruik van organische mest heeft als voordeel dat de voedingsstoffen slechts geleidelijk vrijkomen en beschikbaar zijn voor de plant. Hierdoor is er slechts een klein risico op overbemesting en uitspoeling van nutriënten naar diepere bodemlagen of het grondwater.
Organische meststoffen - zoals tuincompost of verrotte stalmest - moeten in de late herfst worden toegepast, zodat de voedingsstoffen die ze bevatten op tijd voor het groeiseizoen in de lente kunnen werken. Voor een rijke fruitvoorraad heeft de kruisbes vooral voldoende kalium nodig, daarom moeten geschikte bessenmeststoffen altijd een overeenkomstige hoeveelheid van deze voedingsstof bevatten. De sterkste groei vindt plaats tussen half april en eind mei, dus de belangrijkste bemesting moet in het vroege voorjaar plaatsvinden. Je kunt de grond rond de kruisbessenplant ook bedekken met een laag gemaaid gras.
Tip: Onze Plantura biologische universele meststof is voornamelijk gemaakt van biologische grondstoffen en is door zijn samenstelling ideaal voor de langdurige toevoer van voedingsstoffen aan bessenstruiken.
Transplanteer kruisbes
Het verplanten van de kruisbes is na een paar jaar nog steeds mogelijk. Dit kun je het beste doen in het najaar (oktober/november) als de plant in rust is, maar je kunt de bessenstruik ook in het voorjaar verplanten. De grond moet echter al ontdooid zijn en op de dag van de implementatie is het raadzaam dat er geen diepe min-temperaturen zijn. Omdat bij het verplanten veel wortelvolume verloren gaat, is het ook aan te raden de plant ongeveer een derde boven de grond terug te snoeien. Graaf vervolgens de plant op en verwijder de kluit uit de grond. Zodat de plant goed verzorgd wordt op zijn nieuwe standplaats en daarbuitenEr moet wat organisch materiaal (zoals compost) in het plantgat worden verwerkt om de stress van het verplaatsen te verlichten. Vergeet ook niet om de nieuwe plant in het begin goed water te geven en indien nodig een laag mulch aan te brengen.
Gesneden kruisbes
Als je de kruisbessen snijdt, moet je ervoor zorgen dat ze gemakkelijk te plukken zijn en een goed overzicht hebben. Het is het beste om in de herfst na de oogst te snijden of tijdens de winterrustperiode van december tot half februari. Extra uitdunnen van de scheuten in mei zal de resterende vruchten groter maken.
In ons speciale artikel laten we je precies zien wat belangrijk is bij het snijden van kruisbessen.
Kruisbessen oogsten: wanneer is de oogsttijd?
De vruchten van de kruisbes - zoals de bes en de bosbes - zijn eigenlijk een bes in botanische zin. Afhankelijk van het ras kunnen ze van begin juni tot augustus worden geoogst. Door ze losjes te trainen, voorkom je tijdens de oogst bebloede handen door schrammen. Omdat de kruisbes erg gevoelig is voor late vorst, kunnen de oogstopbrengsten van jaar tot jaar sterk variëren. Afhankelijk van de variëteit, leeftijd en standplaatsomstandigheden is de opbrengst ongeveer 3,5 tot 4,5 kg per struik.
Voor vers genot moet je alleen de volledig rijpe vruchten oogsten. Houd er echter rekening mee dat het fruit blijft rijpen en slechts ongeveer tien dagen in de koelkast kan worden bewaard. De meeste soorten kunnen twee keer worden geoogst, met een tussenpoos van 10 tot 14 dagen. Voor bewaring moeten vruchten van variëteiten die vatbaar zijn voor barsten worden geoogst wanneer ze onrijp en groen zijn (d.w.z. eind mei / begin juni).
Kruisbessen bewaren
Naast het feit dat ze extreem gezond zijn om rauw te eten, zijn kruisbessen ook ideaal voor cakes, compotes en andere desserts, maar ook voor het conserveren en maken van jam. Omdat de kruisbessen echter in een zeer korte tijd rijpen en het fruit een beperkte houdbaarheid heeft in de koelkast, moet je er zeker aan denken om de bessen te bewaren.
Kruisbessen invriezen
Invriezen is een eenvoudige manier van bewaren: heel of gepureerd, met of zonder suiker - de manier van invriezen hangt uiteindelijk vooral af van het beoogde gebruik. Wil je heel fruit voor een cake?diepgevroren is, bestaat er barstgevaar door het hoge watergeh alte. Het is daarom raadzaam om de bessen kort voordat ze rijp zijn te oogsten. Het is het beste om de kruisbessen kort in heet water te blancheren en ze zo dicht mogelijk bij elkaar te vullen in diepvrieszakjes of geschikte plastic bakjes.
Bewaren van kruisbessen
Je kunt gemakkelijk jam of gelei maken van kruisbessen. Voor dit doel worden de bessen eerst gewassen en gekookt in een beetje water tot ze barsten, gezeefd en ingekookt met suiker. Afhankelijk van het kruisbesras ontstaat er een groene, gele of rode gelei. Dit wordt in nog warme potten gevuld en luchtdicht afgesloten. Ongeopend is de gelei minstens een jaar houdbaar op een koele en donkere plaats.
Meer informatie en handige tips voor het bewaren van kruisbessen vind je hier.
Kruisbes Ziekten
Veel ziekten en plagen van de kruisbes zijn vergelijkbaar met die van de bes. Gelukkig zijn kruisbessen erg winterhard en hoef je zelden in te grijpen. De volgende ziekteverwekkers kunnen een probleem worden voor uw kruisbes:
Amerikaanse kruisbes echte meeldauw (Sphaerotheca mors uvae)
Wit gecoate scheutpunten en gebogen, kleine bladeren zijn de kenmerken van de besmetting met deze schimmel. Onrijpe vruchten kunnen ook worden aangetast. Let daarom bij het kiezen van een ras op de resistentie tegen echte meeldauw. Zo kenmerken de rassen 'Invicta' en 'Pax' zich door een lage gevoeligheid voor echte meeldauw. Als u echter besmette scheuten opmerkt, raden we u aan deze zo snel mogelijk te verwijderen om verspreiding te voorkomen. Gooi het aangetaste plantmateriaal niet weg in de compost, maar in de vuilnisbak.
Bladvalziekte (Drepanopeziza ribis)
Als de planten een groot deel van hun blad verliezen tijdens of na oogst, onderneem actie Het is zeer waarschijnlijk de zogenaamde bladvalziekte. Aan de bovenzijde van de bladeren verschijnen kleine bruingrijze vlekjes, die in de loop van de tijd aan elkaar groeien. De bladeren worden geel, krullen op en vallen eraf. De vroege bladval komt vooral voor in natte jaren en verzwakt de plant. Vochtige, langzaam drogende plaatsen zijn daarom niet geschikt als standplaats voor de kruisbes.
Gooseberry Sawfly (Pteronidea ribesii)
Deze plaag komt alleen voor op kruisbessen en jostaberries. Als van de ene op de andere dag de bladeren van individuele struiken ontbreken, kan dit een indicatie zijn van een massale besmetting met bladwesprupsen. Deze zijn ongeveer 18 mm lang, groenachtig van kleur en bedekt met donkere wratten. In zeer korte tijd (drie tot vier per jaar) ontwikkelen zich meerdere generaties. Regelmatige controles op rupsen in het voorjaar zijn daarom nuttig. Als er daadwerkelijk sprake is van een plaag, is selectieve bestrijding met insecticiden voldoende.