Help de ontwikkeling van de site en deelt het artikel met vrienden!
De essensterfte neemt toe en bedreigt het voortbestaan van de es. We leggen de ziekte uit en laten zien wat je eraan kunt doen.
Sinds 2000 sterven essen (Fraxinus) af van hun scheuten. In het begin waren mensen verbaasd over de oorzaak van het afsterven van de scheuten in de essen. Nu is het zeker dat het wordt veroorzaakt door een schimmel die de aspopulatie bedreigt, niet alleen in Duitsland maar in heel Europa.
Assterfte: optreden en oorzaken
Valse witte stengelbeker (Hymenoscyphus fraxineus) is de naam van de schadelijke schimmel die ervoor zorgt dat de as afsterft. Een synoniem voor deze schadelijke schimmel is ook Hymenoscyphus pseudoalbidus. De secundaire vruchtvorm van de schimmel heet Chalara fraxinea.
Deze schimmel veroorzaakt ernstige afsterving van de scheuten op essen en komt voor op bomen van alle leeftijden. De schimmel dringt via de bladlittekens of dode zijtakken de scheuten van de essen binnen. Normaal gesproken leidt essensterfte tot de dood van jongere bomen, maar oudere bomen worden nu ook aangetast. De ziekte kan zelfs worden waargenomen bij eenjarige zaailingen en planten uit de kwekerij.
Deze schimmel is vermoedelijk in Europa geïntroduceerd door geïnfecteerde planten uit Noordoost-Azië. Deze aanname komt voort uit het feit dat in 2012 de schimmel op de Mantsjoerijse es (Fraxinus mandschurica) en de snaveles (Fraxinus rynchophylla) werd gevonden in Japan en China zouden het kunnen bewijzen. Daar is het een ongevaarlijke schimmel die op de asbladeren geen ziekteverschijnselen veroorzaakt
Al in 1992 vond assterfte plaats in Polen en in 1996 werden er ook gevallen waargenomen in Litouwen. Van daaruit verspreidde de ziekte zich vervolgens snel over Europa. In 2005 werd in Oostenrijk voor het eerst assterfte ontdekt. In 2015 werden al 29 Europese landen getroffen, van Noorwegen, Ierland en Kroatië tot Rusland.
Vooral de Europese of gewone es(Fraxinus excelsior) en smalbladige es (Fraxinus angustifolia) zijn zeer vatbaar voor het afsterven van de as. De bladeren van de bloeiende es (Fraxinus ornus) zijn ook aangetast, maar schotsterfte is nog niet waargenomen. De Pennsylvania-es (Fraxinus pennsylvanica) vertoont een hogere veerkracht, maar wordt uiteindelijk ook aangetast door afsterving.
Assterfte: biologie van de ziekteverwekker
Hymenoscyphus fraxineus behoort tot de zakschimmels, ook wel Ascomycota genoemd. Vooral in de zomer vind je deze schimmel vaak in de grond. Daar vormen zich 2 tot 7 mm komvormige, witte vruchtlichamen op het rottende blad van het voorgaande jaar. Om precies te zijn, deze kopjes vormen zich op de essenbladstelen, vruchtlichamen zijn slechts zelden te vinden op de houtachtige delen. In deze vruchtlichamen worden sporen gevormd, die vervolgens door de wind worden vrijgegeven en in de lucht worden verspreid.
Wanneer deze sporen op asbladeren landen, ontkiemen de sporen en infecteren ze de volgende es. De schimmel groeit dan vanuit de bladeren in de scheuten en takken, waardoor de schors en het hout afsterven. De schimmel dringt in principe door de bladlittekens of dode zijtakken, maar als er ook symptomen (schorsnecrose, verkleuring) optreden aan de basis van de stam, is de schimmel waarschijnlijk door de onbeschadigde bast heen gedrongen. Er wordt zelfs vermoed dat de schimmel ook de wortels kan aantasten.
Assterfte: symptomen van schade
De meest opvallende symptomen van assterfte zijn natuurlijk de afstervende scheuten, twijgen en takken. De ziekte veroorzaakt echter een ongewoon groot aantal verschillende symptomen, die kunnen voorkomen op de schors, het hout, de scheuten en de bladeren van onze essen. Meestal beginnen de bladeren te verwelken en worden eerst bruin, terwijl de jonge, groene scheuten geleidelijk verwelken, dan kaneelbruin worden en uiteindelijk afsterven. Bomen van alle leeftijden kunnen worden aangetast.
Als je de essen van dichterbij bekijkt, zou je necrose op de bast (dode delen van de bast) op aangetaste bomen moeten kunnen zien. Deze zijn langwerpig, afgebakend, soms verzonken en worden bruin. Deze necrosen zijn vaak tongvormig en expanderen. Vaak is er ook een dode zijtak in het midden van de necrose. De bomen proberen de necrosen te overweldigenen beperk de verspreiding op deze manier.
Bij oudere essen v alt natuurlijk het meest op de schaarse kronen, die worden veroorzaakt door de vroege bladval en het afsterven van de scheuten. De kronen blijven van buiten naar binnen afsterven. De bladeren worden bruin tot zwart, drogen op en blijven lang aan de boom hangen.
Omdat oudere bomen een grote stamdiameter hebben, duurt het langer voordat de necrose de hele stam bedekt. Hierdoor hebben de essen meer tijd om weer te ontkiemen en in trossen te bladeren. De bomen worden ook verzwakt door infectie met assterfte en zijn kwetsbaar voor andere pathogenen zoals secundaire bastschimmels of houtrotpathogenen.
Jonge bomen sterven gemakkelijk omdat de bastnecrose snel de hele stam bedekt. Als de leidende scheut wordt aangevallen, proberen de jonge essen opnieuw te ontkiemen - maar deze scheuten sterven meestal ook het volgende jaar. Deze nieuwe scheut creëert zogenaamde vertakkingen, de scheuten delen meer, zodat één scheut van een takvork twee scheuten wordt.
Het hout van de essen vertoont ook symptomen onder de necrose: Er treedt diffuse grijsbruine verkleuring op die het verloop van de jaarringen niet volgt. De verkleuring strekt zich in de lengterichting uit tot ver buiten het gebied van necrose, de verkleuring van het hout is zelfs in dwarsdoorsnede herkenbaar.
Assterfte veroorzaakt de volgende symptomen:
- Dood van de boom
- Afsterven van scheuten, takken, twijgen
- Grijsbruine verkleuring van het hout
- Voortijdig afvallen van bladeren
- schorsnecrose
- Kale boomtoppen met plukjes gebladerte
- Verdorde
Assterfte: wat kan helpen?
Aangetaste boomkwekerijplanten vormen een grote bedreiging voor de verspreiding van assterfte. Zorg er daarom bij het kopen voor dat uw boomplanten gezond zijn en geen dode scheuten hebben.
Helaas is er momenteel geen ervaring met curatieve maatregelen tegen assterfte. Aangezien de infectie begint met gevallen bladeren, moet u proberen de infectiedruk te verminderen met de volgende maatregelen:
- Gebladerteverbrand, begraaf of bewaar weg van essen
- Bladresten in de grond opnemen of afdekken met aarde
In de bosbouw wordt momenteel over het algemeen afgeraden om nieuwe essen te planten, maar in besmette gebieden zijn individuele essen waargenomen die resistent of op zijn minst tolerant zijn tegen het afsterven van de as. Daarom zijn er projecten om resistente essen op te sporen en zaadboomgaarden aan te leggen - hiermee zouden we over naar schatting 20 jaar de eerste zaden kunnen hebben voor essen met een hogere ziektetolerantie. Alle hoop ligt in dit verzetsras.
Dergelijk onderzoek naar resistente essen is bijvoorbeeld beschikbaar bij het Federale Onderzoekscentrum voor Bossen en de Universiteit van Natuurlijke Hulpbronnen en Life Sciences Wenen. Hiertoe is het project "Esche in Not" gestart om as-individuen met een hogere ziekteresistentie te vinden en samen te brengen in zaadboomgaarden. In dergelijke plantages worden de resistente essen geplant zodat van deze bomen vervolgens zaden kunnen worden gewonnen. Als u meer wilt weten over dit project, kunt u hier meer informatie vinden.
As afsterven: niet verwarren
Er zijn altijd symptomen op planten die erg op elkaar lijken, maar door verschillende dingen worden veroorzaakt.
Wanneer vrouwelijke essen beginnen te bloeien, wat niet elk jaar gebeurt, kan de aanblik doen denken aan het afsterven van de as. En zelfs als essen zwaar fruiten, kan kroonverdunning optreden. Er treedt echter geen necrose op de bast op en alleen de vrouwelijke essen worden aangetast.
Overblijvende boomkanker (Nectria galligena) veroorzaakt open wonden bij essen en vervorming van de stam. Rode vruchtlichamen, ongeveer zo groot als een speldenknop, zijn te zien aan de randen van de aften.
Als de as van bacteriekanker (Pseudomonas syringae subsp. savastanoi pv. fraxini ) Bij besmetting zwellen eerst de takken en stam op, die dan in de lengte openbarsten. Uit deze wonden groeien dan onregelmatige donkere gezwellen.
Late vorst in het voorjaar kan ook leiden tot verwelkte bladeren en dode scheuten, maar de bastnecrose en verkleuring in het hout ontbreken.
Abiotische oorzaken zoals droogte of schade door strooizout zijn ook mogelijkKronen worden dunner, maar bastnecrose en houtverkleuring ontbreken.
Mogelijke verwarring met asdieback:
- Kroonontbladering bij bloeiende vrouwelijke essen; sterke vruchtvorming
- Overblijvende boomkanker (Nectria galligena)
- Bacteriële askanker (Pseudomonas syringae savastanoi pv. fraxini)
- Verdorde en dode bladeren en scheuten door late vorst
- Abiotische oorzaken (droogte, zoutschade)