De eerste koude nachten van het jaar komen meestal onverwacht. Dan kan het voorkomen dat planten last krijgen van vorstschade. Dit kan echter vaak worden vermeden en betekent niet meteen de dood van de planten.
Winter is een zware tijd voor veel dieren en planten. Vorstschade aan laurierkers (Prunus laurocerasus), olijfbomen (Olea europaea) en andere tuinplanten komt veel voor. In dit artikel leest u hoe u deze vorstschade kunt herkennen, wat u kunt doen als planten te veel vorst hebben gehad en hoe u vorstschade kunt voorkomen.
Hoe ontstaat vorstschade aan planten?
Vorstschade aan planten kan om twee verschillende redenen optreden:
- Als de plant geen strategie heeft om de kou te doorstaan: Dit is vaak het geval bij subtropische en tropische planten. Als je precies wilt weten wat planten in de winter doen en hoe ze koude temperaturen overleven, lees dan ons speciale artikel.
- Als de plant geen kans heeft gekregen om zich aan de vorst aan te passen: Dit gebeurt vaak wanneer deze rechtstreeks vanuit de kas of het appartement in de tuin wordt geplant. De planten zijn dan niet voorbereid op de nieuwe situatie en lopen vorstschade op. Onjuist onderhoud vermindert ook de vorsthardheid.
Koude temperaturen beschadigen planten op verschillende manieren:
Bevriezend water in de cellen: Beneden 0 °C begint het water in de cellen te bevriezen. De ijskristallen die zich vormen, kunnen blijvende schade aanrichten aan structuren in de plantencel en onaangepaste planten binnen enkele uren doden. Planten van gematigde breedtegraden kunnen echter voorkomen dat het water bevriest. Dit vermogen is voor hen beschikbaar door evolutionaire aanpassing. Subtropische en tropische planten hebben dit vermogen niet of slechts in beperkte mate. Maar zelfs winterharde planten die in kuipen groeien, kunnen het slachtoffer worden van het volledig bevriezen van de kluit. Dannatuurlijk zouden hun wortels een beetje meer beschermd en geïsoleerd zijn in natuurlijke grond.
Koude beïnvloedt celmembranen en stofwisselingsprocessen: Celmembranen bestaan uit lipiden, d.w.z. vetten. Als het koud wordt, worden deze lipidemembranen minder flexibel en kan de uitwisseling van stoffen die over de membranen plaatsvindt minder goed worden gecontroleerd. Bovendien verlopen biochemische processen in de kou langzamer. Het kan voorkomen dat vitale processen in de plant te traag verlopen of zelfs helemaal stilvallen.
Evergreen Frost Drying: Nog een vorstschade aan planten die vooral groenblijvende planten aantast, zoals Rhododendron (Rhododendron spec.) of Ilex (Ilex spec.) is vorstdroogte. Dit lijkt in eerste instantie misschien onlogisch, want aan sneeuw en regen is er in de winter meestal geen gebrek. Maar als de kou aanhoudt, kan het gebeuren dat er niet genoeg water uit de bevroren grond kan worden aangevoerd om het verlies van de bovengrondse, groene plantorganen te compenseren. Zelfs zonder grondvorst zijn wortels in koude grond veel minder effectief. Dit wordt vooral problematisch als de winterzon schijnt.
Tip: Als rododendrons hun bladeren in de winter laten hangen, komt dit door het gebrek aan water door de kou - de vorstdroogte. Er is echter meestal geen acute noodzaak tot actie. Als preventieve maatregel moet u echter altijd groenblijvende planten op schaduwrijke locaties planten en hun wortelgebied isoleren met een laag mulch.
Stressscheuren door temperatuurschommelingen: Vooral bij jonge bomen kan het ook voorkomen dat de bast scheurt. De reden hiervoor is dat het nog dunne bastweefsel met verschillende snelheden uitzet of samentrekt door de grote temperatuurverschillen tussen dag en nacht of tussen de zon- en schaduwzijde van de boom, wat kan leiden tot spanning en uiteindelijk scheuren. Een laagje kalk biedt hier bescherming tegen.
Late vorstschade aan bloemen en nieuwe scheuten: In de loop van de klimaatverandering komen milde en korte winters steeds vaker voor. Dit geeft de overwinterende planten het startsignaal om vroeg in het jaar te ontluiken en te bloeien. Deze bloesems en scheuten, die te vroeg verschenen, worden vaak beschadigd door late vorst.Vooral de bloesem van de fruitboom wordt aangetast.
Opsporen van vorstschade aan planten
Hoe u vorstschade aan planten kunt identificeren, hangt af van het aangetaste deel van de plant en het type vorstschade. Veel voorkomende tekenen van vorstschade aan planten zijn echter:
- Bladeren: Eerst worden de bladpunten bruin en verdrogen, later het hele blad; gekrulde bladeren kunnen wijzen op droogtestress.
- Kruiden: Wordt papperig, bruin en rot na blootstelling aan vorst.
- Houtachtige plantendelen: Ziet er droog, bruin en gerimpeld uit; Scheuren in de schors.
- Buds and Flowers: Verdorren, wordt bruin en v alt eraf.
Sommige planten hebben vaker last van vorstschade, bijvoorbeeld olijfbomen en laurier hagen. Bruine bladeren kunnen een teken zijn van vorstschade aan laurierkers. Meer mogelijke oorzaken van bruine en gele bladeren op laurierkers vind je in een extra artikel.
Ook op henneppalmen (Trachycarpus fortunei) trekt vorstschade meestal de aandacht met bruine bladeren.
Dankzij de hete zomers worden steeds meer mensen durven hun eigen olijfbomen te planten. Olijfbomen kunnen door vorst worden beschadigd als ze niet vroeg genoeg naar binnen worden gebracht. Net als bij vorstschade bij laurierkers en henneppalm, worden de bladeren van de olijfboom, die na vorst vaak afvallen, als eerste aangetast. Als de vorst niet te streng was en je de boom op tijd naar binnen hebt gehaald, zou hij volgend voorjaar weer moeten uitlopen.
Kamerplanten kunnen ook vorstschade oplopen. Dit gaat meestal sneller dan je denkt. Kamerplanten hebben meestal een relatief hoog temperatuuroptimum. Het kan voorkomen dat bij ruim boven 0 °C koudestress in de planten optreedt. Zet je de kamerplant bijvoorbeeld op een mooie zomerdag op het balkon en 's nachts zakt de temperatuur onder de 10 °C, dan kan dat al haar dood betekenen.
Kun je bevroren planten tot leven wekken?
Wat kun je doen als planten beschadigd zijn door vorst? Of zijn de aangetaste planten automatisch dood?
Als een plant eenmaal is ingevroren, kan hij niet meer nieuw leven worden ingeblazen. Het komt echter vaak voor dat planten dood en levenloos lijken, maar de volgende lente terugkomenuitwerpen Dus wees geduldig en wacht. Als er eind mei nog steeds geen knop is, is waarschijnlijk de hele plant aangetast.
Tip: Als je niet zeker weet of je plant vorstschade heeft opgelopen, kun je de krastest doen. Schraap gewoon een stuk schors af. Als het groene, levendige cambium eronder verschijnt, heeft dit deel van de plant de winter goed doorstaan.
Zie tekenen van vorstschade op uw gewas, neem beschermende maatregelen. Zie het volgende gedeelte voor enkele tips.
Maak je geen zorgen als je laurierkers bijvoorbeeld vorstschade heeft en sommige bladeren bruin zijn. In de meeste gevallen zal het hout weer uitlopen. Het is dus voldoende als u na vorstschade de lelijke, bruine bladeren van de laurierkers afknipt. De beste tijd om dit te doen is echter niet direct wanneer u de schade opmerkt, nog steeds in de winter, maar in het volgende voorjaar. Dit geldt in het algemeen voor snoeimaatregelen die worden uitgevoerd als gevolg van vorstschade. In het voorjaar, na de nieuwe scheuten, zie je beter welke gebieden door vorstschade zijn aangetast en snij je alleen weg wat echt is afgestorven.
Voorkom vorstschade aan planten
U kunt het volgende doen om uw planten te beschermen tegen vorstschade:
Kies inheemse, winterharde soorten en variëteiten: Vorstschade voorkomen begint bij de keuze van planten.
Koop alleen winterharde buitenplanten: Deze zijn te vinden bij goede vaste plantenkwekerijen. Ongeharde planten zijn niet winterhard en moeten in de winter worden beschermd.
Pas je verzorging aan: Organische bemesting in de herfst, die de nadruk legt op kalium en niet te veel stikstof levert, bevordert de vorstbestendigheid van veel planten. Vermijd veel water, bemesting en snijplanten in de herfst.
Potplanten correct overwinteren: Let bij het overwinteren van potplanten op de individuele temperatuur- en lichtbehoefte van de verschillende planten. Isoleer ook de potten met planten die in de winter buiten blijven staan.
Bescherm perkplanten tegen vorst: Dit gaat bijvoorbeeld dooreen isolerende mulchlaag van stro, bladeren of onze Plantura biologische pijnboomschors. Het bestaat uit 100% naaldhoutschors en wordt duurzaam geproduceerd in Europa.
Bij jonge bomen witte verf aanbrengen: Hierdoor zijn er minder kans op vorstscheuren in de bast, omdat de bast door de witte kleur niet zo snel opwarmt. Dit vermindert de spanning tussen het koude kernhout en de warmere bast.
Tip: Je kunt vorstschade aan henneppalmen gemakkelijk voorkomen dankzij een paar tips voor het overwinteren van henneppalmen. En alles wat je moet weten over het overwinteren van je olijfboom vind je in een apart artikel. Zelfs bij rozen (Rosa) en klimrozen kan vorstschade optreden. Om dit te voorkomen, zie ons artikel over overwinterende rozen voor suggesties.
Maar de winter brengt niet alleen dood en kou in je tuin. Planten die in de winter bloeien, zorgen in deze periode voor vreugde en kleurspatten. Daarom hebben we de mooiste winterbloeiers voor je op een rijtje gezet.