De cornel was vroeger een belangrijke fruitsoort en wordt op veel plaatsen in heggen en aan de bosranden gevonden. We geven tips over het planten, oogsten en verwerken van de cornelian kers.
In de Middeleeuwen werd de cornel, samen met de mispel (Mespilus germanica), beschouwd als een belangrijke fruitboom, maar werd weer vergeten en is nu een alomtegenwoordige wilde vrucht dat in veel tuinen voorkomt. In dit artikel leer je alles over de kornoeljekers, zijn geschiedenis, locatievereisten, aanplant en verzorging en het gebruik van steenvruchten.
Corneliaanse kers: bloem, herkomst en eigenschappen
De cornel (Cornus mas) behoort tot de kornoeljefamilie (Cornaceae) en komt van nature voor van Europa tot Klein-Azië. De wilde vorm wordt vaak aangetroffen in vogelbeschermingshagen, aan bosranden en in schaarse gemengde bossen. In Duitstalige landen staat de cornel ook wel bekend als de dirndlboom, dierenboom, Herlitze of gele kornoelje. De eetbare cornel wordt al sinds de oertijd als voedsel gebruikt, vanaf de vroege ijzertijd vanaf 800 voor Christus. De oudste vondsten zijn afkomstig van kernen in aarden potten.
De cornelian kers kan meer dan 100 jaar leven. Gedurende deze tijd groeit het uit tot een boom of grote struik van 6 tot 8 m hoog en breed. Hij wordt elk jaar ongeveer 20 tot 30 cm hoog, waardoor het een van de minder competitieve, relatief langzaam groeiende bomen is. Aan de roodbruine en groengrijze scheuten zitten de eironde, elliptische bladeren van de kornoelje, die in de zomer glanzend groen zijn en in de herfst geelachtig tot roodoranje. Meestal zijn de bladeren aan de boven- en onderkant behaard, aan de rand gegolfd en 4 tot 10 cm lang. De zongele bloemen van de kornoeljekers, zittend in bolvormige cymes, verschijnen van februari tot april, lang voordat de eerste bladeren verschijnen. Ze zijn een waardevolle voedselbron voor allerlei bestuivers zoals bijen en hommels.
Van half augustus tot eind september rijpen de ongeveer 2 cm grote, ovaalronde, eetbare vruchten van de kornoeljeskers, die nu dieprood worden en zacht worden.Het steenfruit is omgeven door smakelijk, fruitig en zuur smakend, aangenaam zoet vruchtvlees. Als ze volledig rijp zijn, vallen de vruchten eraf en vormen zo voedsel voor tal van dieren zoals de slaapmuis, de slaapmuis en verschillende vogels in de herfst. De cornel is een hoogproductieve wilde fruitboom die 20 tot 40 kg per struik produceert en tot 70 kg per jaar op oude planten.
De meest populaire soorten cornel
Cornelian-kersen worden al meer dan 100 jaar verbouwd, tegenwoordig voornamelijk bij de HBLFA Schönbrunn in Wenen en bij het Instituut voor Fruitteelt in Bojnice in Slowakije, evenals in Bulgarije en de Kaukasus. De nadruk ligt hierbij op de vruchtgrootte en smaak. We presenteren de meest populaire cornelian-variëteiten en hun kenmerken.
- ˈAureaˈ: Langzaam groeiende cornelian kers met opvallend licht, geelgroen blad en een groeihoogte tot 4 m.
- ˈJolicoˈ: Cornelian kers met vruchten van meer dan 3 cm groot en laat rijpend vanaf half september. Lichtrode vruchten met een opbrengst van 20 tot 40 kg per volwassen struik. Het ras is ontstaan op de HBLFA in Schönbrunn in Wenen.
- ˈKazanlakˈ: Peervormige, grote vruchten met een donkerrode kleur en vroeg rijp vanaf half augustus. Het ras komt uit Bulgarije en bereikt een hoogte van 2 tot 3 m.
- ˈPancherevoˈ: deze slanke variëteit bereikt een hoogte van maximaal 5 m en groeit meer als een cornusboom dan als een struik. De grote vruchten wegen elk tot 15 g.
- ˈSchönbrunner Gourmet-Dirndlˈ: Een cultivar van HBLFA Schönbrunn met zeer zoete, peervormige, 3 cm grote vruchten en een opbrengst van 15 tot 25 kg per struik.
- ˈGeelˈ: Gele cornelian-kers die vanaf half augustus heel vroeg rijpt en ongeveer 2 cm grote, mildere en minder zuur smakende vruchten produceert. Zeer goede bestuiver voor alle gele cornelvariëteiten.
Tip: De Japanse cornel (Cornus officinalis) lijkt verwarrend veel op elkaar en is ongeveer een week voor geplant. Cornus mas bloeit en de jonge scheuten zijn bruin in plaats van groenrood. Maar deze soort uit het Verre Oosten produceert ook eetbare rode vruchten en biedt mooie herfstkleuren.
Cornelische kersen planten: locatie en procedure
De ideale locatie voor de cornelian kers is zonnig tot halfschaduw. Ze houdt van warmte en bereikt goed op beschutte plaatsenverbazingwekkende maten. Bij ons is de kornoeljekers echter volledig winterhard en kan ook tegen koelere streken. Wat de bodem betreft stelt hij ook weinig eisen, want hij groeit zowel op zand- als leem- of humusrijke gronden, zolang deze niet te droog zijn. De zuurgraad van de grond kan licht zuur tot sterk alkalisch zijn, maar een pH-waarde in het kalkrijke bereik van 7,4 en hoger heeft de voorkeur.
De inheemse wilde vrucht is geschikt om als haag te planten, maar cornuskersen als standaard kan ook als sierboom geplant worden met een solitaire positie in de tuin. Cornelian-kersen zijn niet erg competitief als ze jong zijn, waarmee rekening moet worden gehouden bij het planten in combinatie met andere bomen en struiken. Hier moeten de langzaam groeiende cornelian kersen worden losgelaten zodat ze meer ruimte hebben en niet overgroeid zijn.
De herfst tussen oktober en half november is de beste tijd om de cornelian-kersenstruiken te planten, omdat ze hun bladeren al laten vallen en in winterslaap gaan. Totdat de bladeren in het voorjaar van het volgende jaar ontkiemen, concentreert de plant zich alleen op wortelvorming en kan goed groeien. Als alternatief is het ook mogelijk om begin maart te planten, maar dan moeten de cornelian kersen in de zomer regelmatig worden bewaterd, omdat er nog niet genoeg wortelmassa is. Als u een haag wilt maken, moet u rekenen met ongeveer 2,5 planten per meter, wat overeenkomt met een plantafstand van 40 cm. In één stand neemt de kornoeljekers in de loop der jaren een ruimte van zo'n 4 tot 5 m breed in, daarom moet een afstand van minimaal 2 m tot aangrenzende planten worden aangehouden.
Eerst wordt een groot plantgat gegraven en daar wordt de kornoeljekers samen met de kluit in geplaatst. Voor een goede toevoer van voedingsstoffen mengt u de uitgegraven grond met rijpe compost of een overwegend organische langetermijnmeststof zoals onze Plantura universele meststof in biologische kwaliteit. Omdat de voedingsstoffen in de korrels, zoals kalium, stikstof en fosfor, slechts langzaam over een periode van enkele maanden worden vrijgegeven, ondersteunen ze de cornelian kers zacht en duurzaam in de groeifase. Vul nu het plantgat rondom het hout weer op en druk de aarde licht aan. Geef vervolgens uitgebreid water om het substraat tot aan de wortels door te spoelen en een bodembedekker te creëren. In het voorjaar moet je ook een gietring uit aarde boetseren om overvloedig en effectiefwater kunnen geven.
Tip: De kornoeljekers is alleen geschikt als kuipplant als hij jong is en niet erg hoog wordt. Om de wortels goed te laten groeien, heeft de plant veel ruimte onder de grond nodig en mag deze alleen in een overeenkomstige grote pot worden geplant en jaarlijks worden verplaatst. Daarnaast moeten de potten 's winters tegen vorst worden beschermd, omdat in de pot het risico bestaat dat de kluit met de grond bevriest en grote schade oploopt.
Cornelische kersen planten in één oogopslag:
- Zonnige tot gedeeltelijk beschaduwde standplaats op een beschutte standplaats
- Voorkeur pH: 7,4 en hoger
- Beste planttijd: oktober tot half november
- Plantafstand bij het planten van hagen: ca. 40 cm
- Plantafstand voor enkele beplanting: minimaal 2 m tot aangrenzende planten
- Graaf een groot gat en stop er cornel in
- Meng de uitgegraven grond met langdurige mest en verdeel over de plant
- Druk de grond en het water uitgebreid aan
- Model een gietring bij het planten in het voorjaar
- Vanwege de beperkte ruimte is aanplanten in containers alleen mogelijk bij jonge cornelian kersen
De belangrijkste zorgmaatregelen
Als inheemse wilde boom is de kornoeljekers van nature heel gemakkelijk te verzorgen, maar hij heeft ook baat bij een paar tuinonderhoud. We hebben de belangrijkste maatregelen voor de verzorging van cornelian-kersen voor u op een rijtje gezet.
Water geven en bemesten
Cornelian-kersen kunnen goed tegen droge perioden, maar ze geven over het algemeen de voorkeur aan grond die nooit helemaal uitdroogt en die zelfs in de zomer wat vocht vasthoudt. Op de juiste plaats hoeven alleen vers aangeplante kersenstruiken te worden bewaterd, omdat het wortelstelsel zich hier nog goed moet ontwikkelen. Gevestigde planten voorzien zichzelf uiterlijk na twee tot drie jaar van water. Onderhoudsbemesting eenmaal per jaar in het voorjaar wanneer de bladeren ontkiemen is voldoende voor de kornoeljekers. Werk hiervoor wat rijpe compost of slow-release meststof op organische basis, zoals onze Plantura organische universele meststof, rond het oppervlak van de plant. Micro-organismen in de bodem breken de korrels na verloop van tijd af, waardoor voor de plant beschikbare voedingsstoffen vrijkomen.
Gesneden cornelian kers
Corneliaanse kersen hoeven niet per se te worden gesneden als er voldoende ruimte is. De bloemen ontwikkelen zich op eenjarig hout. Daarom moet je met een sterkeverwacht een mislukte oogst. De planten zelf verdragen echter snoeimaatregelen zoals goed uitdunnen en ook de hoogte en breedte van de grote heesters kan beperkt worden door regelmatig te snoeien, wat een voordeel is bij hagen. Ze kunnen zelfs herstellen van de stok met een radicale snoei en nieuwe scheuten vormen. De cornel zelf is zo snoeitolerant dat hij kan worden gekweekt als een vormsnoei in een bolvorm, als een bonsai of als een trellis. Door de frequente snoei draagt hij echter minder vaak en beduidend minder vruchten.
Cornelian: ziekten en plagen
De Cornelian kers wordt nauwelijks aangevallen door ongedierte, individuele bladeren worden door rupsen gedolven. Bruine vlekken op de bladeren van de cornel en andere kornoeljeplanten worden vaak gevonden, veroorzaakt door schimmels zoals Septoria of bacteriën zoals Pseudomonas syringae, maar deze zijn zeldzaam en bedreigen de plant. Een kap voor een betere ventilatie en het verwijderen van de zieke bladeren die zijn gevallen kan hierbij helpen. Op eigendommen die grenzen aan velden en bossen, is het risico van zoeken op wild echter aanzienlijk groter dan de besmetting met ziekteverwekkers.
Propagate Cornelian Cherry
De wilde vorm van de cornelian-kers kan via zijn zaden worden vermeerderd. Deze heeft echter een zeer lange en stabiele kiemrust en ook dit zijn koude kiemen, die meestal pas na twee winters ontkiemen. Voor de eenvoud vindt de teelt buiten plaats. Graaf in de late herfst gekochte of zelf verzamelde zaden ongeveer 3 tot 5 cm diep in het bed, markeer de plek en wees geduldig tot de eerste zaailingen op zijn vroegst volgend voorjaar verschijnen.
Een aanzienlijk snellere manier van vermeerderen, ook voor rassen, is het bewortelen van stekken. Snijd in de vroege zomer, na de bloeiperiode van de kornoeljekers, 10 tot 15 cm lange scheutstekken van de nog zachte, net houtige nieuwe groei van datzelfde jaar en steek deze diep in vochtige potgrond, waarvan de helft vermengd met zand. Onze Plantura kruiden- en zaadgrond is hiervoor ideaal omdat het weinig voedingszouten bevat, die de vers gesneden stekken het broodnodige water zouden ontnemen. Tegelijkertijd zorgen het hoge compostgeh alte en de resulterende waterberging voor een goede omgeving voor wortelvorming. De stekken moeten de komende twee tot drie weken warm, licht en vochtig zijnstaand, ideaal is 15 tot 20 °C en een doorschijnende hoes die een hoge luchtvochtigheid behoudt. Wortels vormen zich snel en de stekken kunnen na ongeveer vier weken worden overgebracht naar voedselrijke grond of in het najaar worden uitgeplant. Volwassen planten vormen ook vaak wortelscheuten die kunnen worden opgegraven en verplant.
Is de cornel giftig?
De kornoeljekers is volkomen ongevaarlijk voor de mens, hij werd lange tijd gekweekt en geoogst als een belangrijke fruitboom. Hun fruit was immers een belangrijke bron van vitamines in het koude seizoen. Cornelian-kersen zijn ook niet giftig of gevaarlijk voor huisdieren zoals katten of honden. Spijsverteringsproblemen kunnen alleen optreden als u te veel van de vruchten met de steen doorslikt.
Cornelian: oogsten en gebruiken
Het oogstseizoen van de cornelian-kersen begint half augustus. De exacte tijd is afhankelijk van de variëteit. Zodra de vruchten klaar zijn om te worden geoogst, duurt de oogsttijd ongeveer 1-2 weken. Volledig rijpe vruchten vallen meestal van de struik. Daarom wordt er een fijnmazig net onder de planten gespannen. Krachtig schudden zorgt ervoor dat er meer, bijna volledig rijp fruit naar beneden v alt en er meer tegelijk geoogst kan worden. Dit bespaart u de vervelende taak van het oppakken en wassen van op de grond liggend fruit. Cornelian-kersen die al zacht zijn, moeten onmiddellijk worden verwerkt of als alternatief worden ingevroren. Fruit dat niet helemaal rijp is, kan maximaal tien dagen op een koele plaats worden bewaard.
Alleen volledig rijpe vruchten smaken aangenaam zoet en zuur en krijgen een zeer zachte consistentie. Vruchten die te onrijp zijn, zijn daarentegen vaak hard en nog steeds extreem zuur. Roze, halfrijpe cornelkersen rijpen echter goed, wat vooral kan worden gestimuleerd door warmte.Rijpe cornelkersen zijn geschikt als gezonde snack omdat ze een zeer hoog vitamine C-geh alte hebben van 70 tot 125 mg per 100 g. Voor sommigen smaken ze echter te zuur als ze vers zijn, maar een breed scala aan verwerkingsmethoden kan worden gebruikt om cornelsap, siroop of de in Rusland bekende likeur "Dernovka" te produceren. Bovendien wordt de in Oostenrijk populaire "Dirdl-Schnaps" bewaard in sterke drank. Heerlijke cornelian kersenjam en gelei worden gemaakt wanneer het fruit wordt ingekookt en vervolgens door een zeef wordt gehaald om de stenen te verwijderen. Net als veenbessen (Vaccinium vitis-idaea), gaat de cornel heel goed samen met wildgerechten in de vorm van sauzen of compotes. RondomOm de wilde vrucht meerdere jaren houdbaar te maken, moet u de cornelian-kersen drogen, snoepen of invriezen. Zelfs de halfrijpe, groene vruchten kunnen worden ontpit als "valse olijven" en worden genoten in wijnazijn. In het verleden werden de waardevolle ingrediënten en helende eigenschappen van cornelkersen gebruikt als huismiddeltje om darmontsteking of koorts te verlichten.
Een andere wilde fruitsoort die aan belang wint, is de dienstpeer (Amelanchier). We laten zien hoe de decoratieve kleine bomen en struiken zich thuis voelen in uw tuin en of de vruchten geschikt zijn voor consumptie.