Lenteuien zijn onderhoudsvriendelijke groenten die bijna het hele jaar door geoogst kunnen worden. We presenteren de bosui in een profiel en geven tips om hem goed te verzorgen.
De lente-ui (Allium fistulosum) is een groentesoort die vooral in Azië wijdverbreid en populair is. In dit artikel leest u hoe u de meerjarige bolgewas succesvol kunt telen en te verzorgen.
Groene uien: herkomst en eigenschappen
De bosui wordt ook wel winterhaagui of bosui genoemd. Het behoort tot de grote familie van de amaryllisfamilie (Amaryllidaceae), meer bepaald tot de onderfamilie van de preifamilie (Allioideae). De winterhaagui komt oorspronkelijk uit Azië, waar hij dankzij zijn winterhardheid vanuit Rusland Centraal-Europa bereikte. Naar verluidt werden lente-uitjes al in 2000 voor Christus in China verbouwd. De bosui is daar vandaag de dag nog steeds de belangrijkste ui. Het wordt zelfs gebruikt als medicinale plant in de traditionele Chinese geneeskunde. In Europa wordt deze bolgewas veel gebruikt als meerjarige winterhaag. Ondertussen wordt de plant in Azië meer als eenjarige dan als bosui gekweekt en in zijn geheel geoogst. Een selectie van de beste soorten lente-ui voor de vaste of eenjarige teelt vindt u in ons speciale artikel.
De winterhaagui groeit uit tot een 50 - 80 cm hoge, klonterige vaste plant. Het buisvormige blad is grasachtig tot donkergroen van kleur en kan het hele jaar door worden geoogst. Aan de basis vormt de bosui geen echte, ronde bewaarui. In plaats daarvan gaat de langwerpige bol rechtstreeks over in de bladeren en vormt een cilindrische stengel die wit of roodachtig roze van kleur is, afhankelijk van de variëteit. Lente-uitjes bloeien tussen juni en augustus in het tweede jaar. Het is eetbaar evenals de rest van de plant. De ronde bloeiwijzen van de lente-ui bestaan uit vele losse bloemen, die eindstandig zijn op een buisvormige bloemstengelop de troon komen. Allerlei insecten, vooral bijen (Apis), zijn in de zomer bezig met het bestuiven van de bloemen. Na bestuiving ontstaan talrijke, afgeplatte en gerimpelde zwarte tot donkerbruin-grijze zaden. Deze zitten in capsules met drie kamers, die uitdrogen als ze rijp zijn en scheuren zodat de zaden eruit vallen.
Verschillen tussen lente-uitjes, lente-uitjes & Co.
Omdat er vaak veel synoniemen zijn voor de prei- en uienfamilie, is het soms niet helemaal duidelijk welke soort het is. De belangrijkste vertegenwoordigers van de Allioideae naast lente-uitjes zijn de uien (Allium cepa), bieslook (Allium schoenoprasum), knoflook (Allium sativum) en prei (Allium ampeloprasum).
Prei en bosui zien er hetzelfde uit, maar er is één duidelijk verschil: de prei is afgeplat in plaats van buisvormig blad en een veel dikkere steel. De naam lente-ui is slechts een synoniem voor Allium fistulosum omdat de lente-ui, net als de prei, de hele plant oogst.
Verwarring kan snel ontstaan bij het kiezen van een ras, want zelfs uienrassen die pas heel laat een echte bewaarui vormen kunnen ook als "lenteui" geteeld worden. Deze variëteiten van de soort Allium cepa worden volledig vroeg geoogst als jonge uien. Ze zijn niet winterhard en vormen geen nest met dochterplanten. Zo'n klomp is een verzameling van vele genetisch identieke plantenscheuten, die elk een aparte plant kunnen vormen. De bosui daarentegen kan geen dikke ui vormen. Het blijft bij de lichte, typische, cilindrische verdikking. Meer informatie over het onderscheid tussen bolgewassen vindt u hier.
De juiste zorg
Bij het telen van lente-uitjes moet niet alleen aandacht worden besteed aan optimale locatieomstandigheden en correct planten of zaaien, maar ook aan verzorging. We presenteren de belangrijkste maatregelen.
Water geven en bemesten
De lente-ui is niet bijzonder veeleisend als het gaat om watervoorziening, mits de locatie goed is. Vers gezaaide of geplante lente-uitjes hebben echter regelmatig water nodig totdat ze een voldoende groot wortelstelsel hebbenhebben gevormd. Vermijd in ieder geval wateroverlast. In hete zomers moeten vaste planten die al zijn gevestigd ook worden bewaterd.
Uienplanten zoals bosuien zijn middelgrote tot zwakke consumenten. In het voorjaar bemesten met volgroeide compost of een overwegend organische langetermijnbemesting, zoals onze Plantura biologische tomatenmest, is meestal voldoende voor het hele jaar. De korrels worden rond de plantklonten aangebracht en in het oppervlak verwerkt. Bodemorganismen geven de voedingsstoffen in de loop van weken zacht en gelijkmatig af. Overbemesting of bodemverontreiniging, die snel optreedt bij minerale meststoffen, wordt zo effectief vermeden. Als u uw lente-uitjes alleen als eenjarige teelt, wordt de meststof direct toegevoegd bij het zaaien of planten van vroege jonge planten.
Gesneden lente-uitjes
Prei-uien mogen alleen worden gesneden wanneer u de bladeren oogst of om zelfzaaien te voorkomen. Bij het oogsten van de lente-uitjes is het belangrijk om ze niet te laag te snijden. Het groeicentrum van de plant moet behouden blijven zodat deze weer kan ontkiemen. Laat daarom bij het snijden van de lente-uitjes minimaal 5 cm van de stengel vrij. Een andere reden om de lente-uitjes te snijden is het zaaien. Omdat de rijpe zaden er gemakkelijk af vallen en zaailingen vormen. Om dit te voorkomen, moet je de bloeiwijzen begin augustus na de bloei met een snoeischaar of een mes helemaal onderaan uitsnijden.
Veel voorkomende plagen en ziekten
Winterhaaguien zijn robuuste en winterharde bolgewassen. Ze worden zelden aangevallen door ziekten of plagen. Valse meeldauw (Peronospora destructor) kan af en toe voorkomen als de vochtigheid aanhoudt. Ook de uienvlieg (Delia atiqua) kan grote schade aanrichten. Vermijd verse compost, omdat dit de aantasting door uienvliegen bevordert. De beste preventie is een mengcultuur met schermbloemigen (Apiaceae) zoals wortelen (Daucus carota) of pastinaak (Pastinaca sativa).
Zijn lente-uitjes winterhard?
De meeste soorten lente-ui die beschikbaar zijn, zijn winterhard. Sommige Aziatische lente-uisoorten hebben echter veel meer warmte nodig. Let bij het kopen op de winterhardheid of het gebruik van het betreffende ras, want niet-winterharde worden vaak alleen aanbevolen voor eenjarige teelt. Gevoeligere Aziatische variëteiten moeten ofwel in een beschutte kas of polytunnel of buiten worden overwinterdbeschermd tegen vorst door een beschermende mulchlaag van bladeren.
Kweek van lente-uitjes
Om lente-uitjes te kunnen vermeerderen, moeten de planten minimaal twee jaar worden gekweekt, omdat bloeiwijzen zich pas in het tweede jaar ontwikkelen. Kies in het najaar vier tot vijf gezonde, groeikrachtige planten of een bosje waarvan je het volgende jaar zaad wilt ontvangen. Omdat bosuien kunnen kruisen met keukenuien, dient een plantafstand van 200 meter tussen bloeiende uien en andere soorten bosuien te worden aangehouden. Dit is de enige manier om echte lente-ui zaden te oogsten. Tussen juni en augustus bloeien de winterhaagbollen en vormen dan tal van zaden. In onze klimaten zijn ze ongeveer eind augustus volwassen en vallen dan gemakkelijk uit de bloeiwijze. Daarom moet je de zaden oogsten wanneer de schutbladen bruin worden. De eerste zwarte zaden zijn dan al zichtbaar. Om de zaden te verzamelen, plaatst u een zak over de zaadkop, buigt u deze naar beneden en snijdt u de stengel af. Zaden die eruit vallen worden direct opgevangen. Binnen moeten de zaden bij kamertemperatuur aan de lucht drogen in een doos of iets dergelijks, waarbij de meeste zaden er al uit vallen. Uienzaden zijn ongeveer één tot twee jaar houdbaar wanneer ze op een droge, donkere en koele plaats worden bewaard.
Tip: Als je zelf lente-ui-zaden oogst, kunnen er veel zaden zijn die dood zijn, d.w.z. niet kunnen ontkiemen. Deze zijn gemakkelijk uit te filteren in een kom met water als ze naar boven drijven. De resterende zaden moeten dan goed worden gedroogd voordat ze worden bewaard.
Naast zaadvermeerdering kunnen lente-uitjes ook worden vermeerderd door het riet te verdelen. De winterhaagbol vormt een klomp die in de herfst of het voorjaar gedeeld kan worden. Om het te verdelen, graaf het volledig op en verdeel het voorzichtig met de hand in secties van de juiste grootte zonder de wortels te beschadigen. De planten worden vervolgens op een geschikte locatie geplaatst en bewaterd. Een klomp mag niet minder dan drie scheuten hebben om ervoor te zorgen dat hij teruggroeit.
De getrapte ui (Allium x proliferum or Allium cepa var. viviparum) vormt jonge bollen in plaats van bloemen. We introduceren de nieuwsgierige uienplant en geven tips voor een succesvolle teelt.