De sjalot kan de vele dingen die hij gemeen heeft met de ui niet ontkennen. Toch heeft de preiplant ook zijn bijzondere eigenschappen.
Vroeger was de sjalot (Allium cepa var. aggregatum) een eigen soort in het plantenrijk. Het stond bekend als Allium ascalonium. Tegenwoordig wordt het echter botanisch geclassificeerd als een ondersoort van zijn grote zus - de ui (Allium cepa). De sjalot behoort tot de familie van de Amaryllidaceae (amaryllis). Als klassieke preiplant (Allioideae) vormt de sjalot ook een typische bloemschermbloem - op voorwaarde dat de plant, die afkomstig is uit het warme Centraal-Azië, niet bloeit in onze koelere streken. De commerciële teelt van sjalotten is voornamelijk geconcentreerd in Europa, hoewel Mexico de meeste sjalotten voor de wereldmarkt produceert. De in de keuken populaire ui is overigens een samengeperste spruit met zogenaamde vlezige onderste bladeren. De individuele ondergrondse zitbladeren, die geschikt zijn voor consumptie, zijn te herkennen aan de schelpvorm. Terwijl de ui slechts één grote ui vormt, kan de sjalot ook in tweeën worden gedeeld. In de teelt is de sjalot bijna buitensporig weinig veeleisend, op voorwaarde dat aan de juiste bodemvereisten wordt voldaan. We laten zien hoe je in de herfst de sjalottenkruiden voor de keuken kunt oogsten van je eigen tuingrond.
Sjalotten kweken
Locatie
De toplocatie voor sjalotten is zandgrond op een warme plek. Hoe zonniger, hoe beter is ook het motto. Maar de bolgewas past zich ook aan andere terreinomstandigheden aan. De grond mag niet te zwaar en verdicht zijn. Door wateroverlast kan de ui dan gaan rotten of niet volledig rijpen. Ook de buren in het bed willen met zorg worden gekozen. De sjalot kan niet goed overweg met diverse koolsoorten of andere bolgewassen in de directe omgeving. De sjalot voelt echter zeer comfortabel aan als hij naast wortelen wordt geplant. Ook zou na de teelt volgend jaar moeten zijnvolg de sjalot niet opnieuw op dezelfde plaats. Dit zou ongunstige omgevingsfactoren bevorderen, zoals een eenzijdige nutriëntentekort of de verhoogde aanwezigheid van plagen zoals de uienvlieg of nematoden. De sjalot kan ook zonder aarzelen met succes in balkonbakken worden gekweekt.
Sjalotten kweken en planten
Zoals eerder vermeld, komt de sjalot op onze breedtegraden meestal niet tot bloei - de gematigde temperaturen zijn net iets te koud om dit ontwikkelingsstadium te bereiken. Wel bestaat de mogelijkheid om de dochterbollen te scheiden om het bolgewas te kunnen vermeerderen. In tegenstelling tot de gewone ui hoeft de bloei van de sjalot niet vooraf te gaan aan de vorming van dochteruien. Het kan ook vijf tot zeven kleine nakomelingen per bol ontwikkelen zonder te bloeien.
Deze kleine nakomelingen worden vanaf de maand maart in het voorjaar in de grond geplant. Let op: Zorg ervoor dat je de ui in de groeirichting steekt - dus met de fijne worteltjes naar beneden - anders zal de sjalot heel moeilijk op zijn kop ontkiemen en de blaadjes het daglicht in duwen. Binnen de rij moet een afstand van 15 tot 20 cm tussen de afzonderlijke bollen worden aangehouden. Dit geldt ook voor cultuur in balkonbakken.
We raden aan om de sjalottenbollen op een diepte van ongeveer 5 cm te planten. Daarnaast moet de grond lekker los zijn zodat het ontkiemen niet onnodig moeilijk is. Afhankelijk van het ras is de sjalottenbol zelfs bestand tegen temperaturen tot -10 °C als deze in de grond wordt beschermd, dus het is mogelijk om de plant al in de herfst in warme gebieden te planten. Dit verlengt echter ook de tijd waarin het plantbed moet worden bewerkt en onderhouden.
Sjalotten water geven en bemesten
De sjalot is meer dan zuinig als het gaat om water en voedingsstoffen. Alleen bij extreme droogte hoeft er water te worden gegeven. Direct na het steken en voor de oogst, wanneer de uien rijpen, moet u een extra watertoevoer volledig vermijden. Bij het kweken in balkondozen kan vaker water geven nodig zijn. Wanneer het zover is, kun je het zien aan het begin van het klapperen van de bovengrondse bladeren. Ook als het om de bemesting gaat, zijn er voor de sjalot geen ingewikkelde procedureprotocollen nodig. In het plantbed moet beginnen met de voorbereiding inVoeg in het voorjaar gewoon wat voornamelijk organische langetermijnmest of compost toe. Een organische meststof zoals onze Plantura biologische tomatenmest is hiervoor ideaal. Kies voor de teelt in balkonbakken eenvoudig een hoogwaardige en voedselrijke grond zoals onze veenvrije Plantura biologische tomaten- en groentegrond.
Zorg
De sjalot is ook niet bijzonder moeilijk te verzorgen. Het enige dat regelmatig moet worden gedaan, is wieden. De concurrentie van ongewenste wilde kruiden in het bed heeft al snel een negatief effect op de groei van de sjalot en leidt tot een verminderde oogst.
Wilt u nu ook sjalotten kweken in uw tuin? Bekijk dan onze installatiehandleiding!
Sjalotvariëteiten: kleine maar subtiele verschillen
De verschillende soorten sjalot verschillen niet boven het aardoppervlak. Onder de grond zijn echter karakteristieke eigenaardigheden van de bollen te vinden. Ze worden meestal allemaal aangeboden als plantuien. We presenteren de gangbare rassen met hun specifieke kenmerken.
- Biztro: variëteit met bolvormige ui en roze schil.
- French Longer: de klassieker met een langwerpige vorm en roze schelpen.
- Golden Gourmet: gele, bolvormige ui met een kruidig aroma.
- Herming: sjalottenras met lichte, witte schil van de ui.
- Red Sun: Klassieke sjalottenvariëteit gecertificeerd voor biologische teelt.
- Yellow Moon: vergelijkbaar met de cultivar 'Golden Gourmet' met gele schilkleur van de bolvormige ui.
Sjalotten oogsten en bewaren
De oogst van de kleine, pittige uien kan in augustus beginnen. Afhankelijk van het weer en de variëteit duurt het ongeveer 90 tot 120 dagen vanaf het moment dat de bollen worden geplant totdat ze klaar zijn voor de oogst. Wanneer de tijd daar is, is te zien aan het begin van het verwelken van de bovengrondse sjalottenbladeren. Dan kan de bol gemakkelijk en zonder veel moeite uit de grond worden getrokken. Dit kan het beste op een relatief warme, maar vooral regenvrije dag. Het droge klimaat tijdens de oogst bevordert de houdbaarheid van de sjalotten.
Om de houdbaarheid van de sjalotten te verlengen, kun je ze het beste eerst een paar dagen drogen op een droge, goed geventileerde plaats. Restaarde moet voorzichtig van de bol worden verwijderd. De gedroogde bladeren hoeven niet te worden verwijderd - ze zijn ideaal om de sjalotten samen te binden in een bosje of in een decoratief vlechtwerk. Moet het gebladerte voor opslag?nog zacht is, moet er minimaal 5 cm overblijven. Dit maakt het voor de zogenaamde koprot moeilijker om de ui binnen te dringen en vervolgens de oogst te vernietigen. Als de sjalotten op een luchtige plaats in de kelder bij 10 tot 15 °C worden bewaard, kan hun bruikbaarheid zonder enige beperking met enkele maanden worden verlengd.
Nog meer wetenswaardigheden vindt u in ons artikel Sjalotten: Hoe te oogsten en op te slaan.
Sjalotten gebruiken in de keuken
Qua gebruik verschilt de sjalot niet fundamenteel van de ui. De twee nauw verwante preiplanten strijden praktisch om ruimte op de snijplank. De sjalot daarentegen krijgt het korte uiteinde van de stok als het gaat om sauteren. Het kleine zusje van de keukenui is hier niet bijzonder geschikt voor, omdat het bakken al snel een bittere smaak krijgt. Daarentegen smaakt de sjalot milder en iets minder pittig.
De sjalot is daarom een makkelijk te onderhouden alternatief voor het kweken van uien in je eigen tuin. De oogst kan in de late zomer en herfst worden binnengehaald zonder veel onderhoudsinspanning, en door de eenvoudige vorming van dochterbollen zijn er nakomelingen beschikbaar voor de teelt in het volgende jaar.