Klinkt exotisch en dat is het ook. Maar ook in Europa wordt de tonkaboon steeds populairder. Wij bij Plantura zijn aan het onderzoeken.
Tonka- de naam klinkt al als tropische bossen, kleurrijke bloemen en verward getjilp van vogels en met deze associatie zit je helemaal niet verkeerd. Omdat de tonkaboom (Dipteryx odorata) een imposante boom is die inheems is in de tropische gebieden van het Amerikaanse continent. In feite wordt het al eeuwenlang gekweekt in het noorden van Zuid-Amerika, de Amazone-regenwouden, het Caribisch gebied en Guyana. De bomen bereiken een trotse hoogte van wel 30 meter en hebben een brede kruin als kroon. De tonkaboon slingert langs hen heen. Strikt genomen is dit helemaal geen boon, maar het zaadje in de vrucht van de tonkaboom. Maar als je nu aan een kleurrijke vrucht denkt, heb je het in dit geval mis, want de kleur van de tonkavrucht varieert van grijs tot zwart en bereikt een delicate grootte van zo'n twee tot vijf centimeter. Zelfs als de vrucht niet weet te schitteren als goud, is hij veel waard voor de bewoners van zijn teeltgebieden. Tot 1940 was de tonkaboon een veelgebruikt betaalmiddel onder de inboorlingen van Venezuela en tot op de dag van vandaag wordt de tonkaboon gedragen als een beschermend amulet tegen ziektes of in de portemonnee als geluksbrenger. Het woord "Tonka" komt uit de Caraïbische taal van het inheemse Frans Guyana en betekent de boom. In het Spaans wordt de tonkaboon "cumarú" genoemd, wat een verwijzing geeft naar het ingrediënt cumarine. Oorspronkelijk ging de belangstelling meer uit naar de tonkaboom, die vanwege zijn hout vaak werd gekapt. Dit is niet alleen extreem duurzaam, maar ook bijzonder door de opvallende, donker tot oranjerood glinsterende kleur. Ondertussen neemt echter ook de vraag naar tonkabonen toe, vooral in de horeca, maar ook in de voedings- en cosmetica-industrie. Dit is waarschijnlijk te wijten aan het feit dat het een boeiende, aromatisch-zoete geur afgeeft, vergelijkbaar met een bourbon vanille.
Synoniemen: Counarouna odorata, Dipteryx odorata, Coumarou of cumarú
Tonkabonenteelt
De tonkaboom behoort tot de peulvruchten, meer bepaald tot de vlinderbloemigenfamilie (Fabaceae).die ook de erwt telt. Zelfs de vlindervormige paarse of roze bloemen van de boom lijken sterk op die van een erwt, en de bloeitijd van de late lente tot de late zomer is ook kenmerkend voor deze plantenfamilie. Na de bloei groeit de mango-achtige vrucht met leerachtige schil en smaakloos vruchtvlees uit de eierstok. Het bevat een enkel, amandelvormig zaadje - de tonkaboon. Het aroma van de boon is vergelijkbaar met vanille en de extracten worden zowel als culinaire specerij als voor therapeutische doeleinden gebruikt.
Vandaag de dag zijn Nigeria en Venezuela nog steeds de landen met de grootste export van tonkabonen. De bomen groeien ook op nogal voedselarme grond en geven de voorkeur aan zonnige locaties, maar hebben een goed doorlatende grond nodig. Toch gedijt de tonkaboom het beste als hij op zeer humusrijke grond wordt gekweekt.
Aan het einde van de 18e eeuw vonden de eerste zaden van de tonkaboom hun weg naar Europa en werden ze gekweekt in kassen in Frankrijk. Op onze breedtegraden is het uiterst moeilijk om het gewenste klimaat voor de tonkaboom te creëren, zelfs in een kas, daarom zouden we de teelt ervan alleen aanbevelen aan professionals.
Oogst en opslag van de tonkaboon
Zodra de vruchten zijn gerijpt en rond mei van de tonkabomen vallen, kunnen de bonen uit de harde schil worden gehaald en worden verzameld. Idealiter bereik je een opbrengst tot 15 kg tonkabonen per boom. De tonkabonen krijgen hun felbegeerde rumaroma door ze in rum te weken voordat ze maandenlang worden gedroogd. Het drogen resulteert in de typische bruinzwarte en gerimpelde schil van de tonkaboon. De tonkaboon moet droog en koel worden bewaard, zodat hij lang zijn heerlijke aroma behoudt. Een goed afsluitbaar blikje of een donkere pot met schroefdop is hiervoor het meest geschikt.
Ingrediënten en hun effecten
Het meest bekende ingrediënt in de tonkaboon is cumarine, dat afkomstig is uit de lactonklasse van stoffen. Het geeft ook vers hooi en lievevrouwebedstro zijn typisch kruidige geur. Het gemiddelde cumarinegeh alte is twee tot drie procent, maar er kunnen ook piekwaarden tot tien procent worden bereikt. Van coumarine wordt al lang vermoed dat het kankerverwekkend is en schadelijk is voor de nieren en de lever. Om deze reden werd de tonkaboon een tijdje verboden in Duitsland. Sinds 1991 bestaat dit verbod slechts in beperkte vorm. Enerzijds komt dit doordat het kankerverwekkende effect alleen optreedt als het kunstmatig isgeproduceerde cumarine werd in zeer hoge doses gedetecteerd en anderzijds wordt in Zuid-Afrika de tonkaboon speciaal behandeld zodat het cumarinegeh alte da alt. Toch is het beter om de maximale dosis van 0,1 mg cumarine per kilogram lichaamsgewicht niet te overschrijden. Vanaf een overdosis van 500 mg per kg lichaamsgewicht heeft deze stof een toxische werking en veroorzaakt het ernstige hoofdpijn, braken, duizeligheid, lusteloosheid, centrale verlamming, ademstilstand en in het ergste geval coma. Omdat er in de keuken echter slechts extreem kleine hoeveelheden worden gebruikt (de aroma-explosie is enorm), is coumarinevergiftiging onwaarschijnlijk.
De tonkaboon werd al onder de inboorlingen van Zuid-Amerika beschouwd als een natuurlijke remedie voor lichaam, geest en ziel. In de hedendaagse geneeskunde wordt cumarine gebruikt als pijnstiller en bloedverdunner. Tegelijkertijd stimuleert het de aanmaak van serotonine in het lichaam. De alternatieve geneeskunde maakt vooral gebruik van de kalmerende en ontspannende werking en schrijft cumarine voor bij slapeloosheid en maag-darmklachten. Essentiële olie van tonkaboon heeft pijnstillende, anticonvulsieve en verwarmende eigenschappen voor gespannen en pijnlijke spieren.
Ethanol is vereist om cumarine te verkrijgen, omdat het slechts een beperkte oplosbaarheid in water heeft.
Gebruik in de keuken
Het unieke aroma van de tonkaboon wordt vaak omschreven als een combinatie van vanille, amandel, peer en zelfs vers hooi. Precies deze geur werd jarenlang gebruikt voor de parfumproductie. Deze unieke aromacombinatie viert nu zijn intrede in de keukens van deze wereld. Tonkabonen worden vaak gebruikt bij de bereiding van desserts om een complexe en unieke vanillesmaak te creëren. Maar je kunt ze ook koken met melk of room en gebruiken om ijs-, chocolade- of mascarpone-desserts te maken. Maar ook hartige gerechten als aardappelpuree, sauzen en soepen geeft de tonkaboon net dat tikkeltje meer.