- Klis: oorsprong en eigenschappen
- Inheemse klissoort
- Klis planten en verzorgen in de tuin
- Gebruik en effecten van klis
Help de ontwikkeling van de site en deelt het artikel met vrienden!
Klis zijn inheemse bijvriendelijke planten die ook eetbaar zijn en geneeskrachtige eigenschappen hebben.
Hondenbezitters kunnen na een lange tijd een lied zingen over het vervelende werk van het plukken van de bloeiwijzen en zaden van klis (Actrium) uit de vacht van hun geliefde viervoeter. lopen. Overigens hebben deze lijmresten model gestaan voor de klittenbandsluiting. Ook de rest van de plant maakt indruk met zijn eigenschappen. In dit artikel vind je een profiel over klis, instructies voor het planten in je eigen tuin en wat informatie over het gebruik en effect van kliswortels en andere delen van de plant.
Klis: oorsprong en eigenschappen
Het geslacht van de klis (Arctium), dat deel uitmaakt van de madeliefjesfamilie (Asteraceae), omvat slechts tien tot veertien soorten. De meeste hiervan zijn inheems en komen van nature voor in Eurazië en Noord-Afrika, hoewel klis nu wijdverbreid is over de hele wereld. De Latijnse geslachtsnaam Arctium is waarschijnlijk afgeleid van het oude Griekse woord voor beer, aangezien de bloemen zouden doen denken aan hun viltachtige vacht.
klis zijn meestal tweejaarlijks. Dit betekent dat ze bijvoorbeeld in het voorjaar ontkiemen, maar pas in het eerste jaar dat de winter overleeft een bladrozet vormen. De bloeiwijze met bloemhoofdjes ontwikkelt zich pas in het tweede jaar. Met het rijpen van het zaad voltooit de klis zijn ontwikkeling en sterft de plant. Als de klis echter op een bijzonder gunstige plek groeit of als de bloei wordt verhinderd, kan een plant ook meer dan twee jaar oud zijn.
Afhankelijk van de soort kan klis groeien tot een hoogte van 50 tot 300 cm. Ze worden vooral gekenmerkt door hun bijna bolvormige, roze bloeiwijzen, die zijn samengesteld uit vele individuele buisvormige bloemen en die meestal van juli tot september te bewonderen zijn. Ook bekend zijn hun karakteristieke infructescences, die zich graag hechten aan kleding of hondenbont. ookkenmerkend, zo niet zichtbaar, is de sterke penwortel van klis, die tot een meter in de grond reikt. Het wordt al lang voornamelijk geoogst vanwege zijn geneeskrachtige eigenschappen.
Klitten zijn inheemse bijvriendelijke planten. Veel verschillende insecten, zoals hommels, (wilde) bijen en vlinders, ontmoeten elkaar hier tijdens de bestuiving. Als je op zoek bent naar meer bijvriendelijke planten voor in je tuin, bekijk dan ons artikel over bijvriendelijke vaste planten voor meer voorbeelden.
Hoe verspreidt klis zich? Klis plant zich voort door zaden. Deze kunnen ofwel in de herfst direct op de grond vallen, waar ze het volgende voorjaar zullen ontkiemen. Als alternatief steekt de infructescentie van de klis, de koppen bestaande uit verschillende zaden, met hun kleine haakjes in de vacht van passerende dieren. Zo worden ze naar een nieuwe locatie vervoerd.
Inheemse klissoort
Het geslacht van klis omvat tussen de tien en veertien soorten. Hier presenteren we vier soorten die tot de meest voorkomende in onze regio behoren.
Kleine klis (Arctium minus)
In tegenstelling tot zijn naam kan de kleine klis wel 1,5 tot 2 m hoog worden. De bladeren van de kleine klis zijn ook niet echt klein. Zo kunnen de basale bladeren van de rozet tot 60 cm lang worden. In tegenstelling tot de meeste andere soorten klis, geeft de kleine klis de voorkeur aan kalkarme tot kalkvrije grond. Een onderscheidend kenmerk van de grotere klis zijn de bladstelen. Deze zijn hol in Arctium minus, terwijl ze in Arctium lappa gevuld zijn met merg. De jonge plantendelen van de kleine klis zijn eetbaar en er wordt gezegd dat ze bij het koken vergelijkbaar zijn met artisjokken.
Grote klis (Arctium lappa)
De grote klis, ook wel klis genoemd, is waarschijnlijk een van de bekendste soorten en is met 80 tot 100 cm relatief hoog. De tot 50 cm lange rozetblaadjes van de grote klis bieden schaduwrijke bescherming voor veel kevers en andere soorten insecten en ook de bloemen van de grote klis zijn zeer aantrekkelijk voor bijen, hommels en dergelijke. Hetzelfde geldt voor de andere soorten klis die hier worden gepresenteerd. Bij het kweken van grotere klitten wordt meestal een variëteit van de ondersoort Arctium lappa var. sativa gebruikt om de wortel te oogsten. Dezewordt gekenmerkt door bijzonder lange, onvertakte wortels.
Vilten klis (Arctium tomentosum)
De vilten klis wordt 60 tot 120 cm hoog en de ei-hartvormige bladeren zijn aan de onderkant meestal bedekt met grijswitte haren. De plant, ook wel vilten klis genoemd, is door de bloeiwijzen direct te onderscheiden van de andere soorten van het geslacht. Zoals de naam al doet vermoeden, zijn de vilten bramen bedekt met een grijswit, wollig vilt. Viltklis is ook eetbaar en kan op dezelfde manier worden gebruikt als Grote Klis.
Arctium nemorosum
De klis lijkt erg op de kleine klis en het is moeilijk om ze te onderscheiden. De takken van de bloeiwijze, die bij Arctium nemorosum meer naar buiten gekromd zijn, staan bijvoorbeeld bij Kleine Klis stijf rechtop. Op goede locaties kan de grove klis wel 250 cm hoog worden en daarmee beduidend hoger dan de kleine klis. Er zijn ook verschillen in de locatievereisten, omdat bosklitten beter schaduw verdragen en een voorkeur hebben voor kalkrijke grond.
Klis planten en verzorgen in de tuin
Het kweken van klis in je tuin is niet moeilijk en zal helpen om insecten van voedsel en onderdak te voorzien. Klitten voelen zich het prettigst op zonnige tot gedeeltelijk schaduwrijke locaties met frisse, voedselrijke grond. Bovenal is het belangrijk dat het diepzinnig, humoristisch en doorlatend is. Klis kan direct buiten worden gezaaid. Dit kan in de herfst direct nadat de zaden zijn gerijpt of in de lente van april tot juni. Als je vroeg in de herfst zaait, kan de klis direct ontkiemen en de winter overleven als een bladrozet. Dan kan het zijn dat dit direct leidt tot de verlenging van de stengel en de bloem.
Klis planten: procedure
- Bereid de grond goed voor door het onkruid te verwijderen en een fijn kruimelig zaaibed te creëren. Zandgronden kunnen bijvoorbeeld worden opgewaardeerd met onze turfvrije Plantura biologische universele grond of wat volwassen, voedingsarme compost.
- Het is logisch om het substraat te gebruikengoed bevochtigen voor het zaaien.
- De kliszaden worden ongeveer 1 cm diep en ongeveer 30 cm uit elkaar gezaaid.
- Het zaad wordt dan dun bedekt met aarde, een beetje aangedrukt en licht bewaterd.
- Het ontkiemen duurt 3 tot 4 weken. Gedurende deze tijd mag het zaad nooit uitdrogen.
- De ontkiemde planten kunnen in de rij 20 tot 25 cm uit elkaar staan.
Als de standplaats goed is, hebben klisplanten nauwelijks verzorging nodig. Klis mag alleen bij langdurige droogte keer op keer worden bewaterd. Iedereen die klis kweekt om de wortel te oogsten, moet zorgen voor een constant goede watervoorziening voor hogere opbrengsten. Bemesting aan het begin van de groei, dus rond maart, en zomerbemesting in juni zijn voldoende als vaste mest wordt gebruikt. Dat kan bijvoorbeeld met onze biologische universele meststof Plantura met een langdurig effect. Het is volledig diervrij en heeft een hoog geh alte aan organische componenten, wat een positief effect heeft op de bodemstructuur en het leven. Hierdoor krijgt de klis de kans om zich optimaal te ontwikkelen.
Tip: De haren op de vrucht kunnen jeuk veroorzaken. Het is daarom raadzaam om handschoenen te dragen bij het werken met volwassen planten.
Gebruik en effecten van klis
Klis oogsten
De wortels van klis zijn de belangrijkste gewassen. Dit gebeurt voordat de klis bloeit, in de herfst van het eerste teeltjaar (rond november). Als alternatief kan het in het volgende voorjaar worden geoogst. Vroeg oogsten voorkomt ook dat de plant hoog wordt en te veel ruimte inneemt of uit zichzelf verspreidt. Tegelijkertijd spelen de voordelen van bijenvriendelijkheid niet mee. Als je beide wilt, oogst dan slechts een deel van de wortel door deze met een schop naast de plant uit te graven. Kliszaden kunnen in de herfst worden geoogst door de koppen te openen, de zaden eruit te scheppen en ze los te haken.
Gebruik grotere klis en andere klis
Kortom, geen van de genoemde klissoorten is geclassificeerd als giftig. Vroeger werden kliswortels als groente gegeten, vergelijkbaar met schorseneren. Kliswortels zijn nog steeds heel gebruikelijk in Japan, waardoor ze daar een van de meest populaire wortelgroenten zijn. De bladstelen en jonge bladeren van klis zijn ook eetbaar en worden gebruikt bij het koken zoals spinazie. Oudere bladeren smaken erg bitter, daarom is deverbruik niet aanbevolen. Bij ons komen klis minder vaak voor dan groenten, en als dat zo is, worden klisjes gekweekt vanwege hun geneeskrachtige eigenschappen. U kunt bijvoorbeeld een kliswortelthee bereiden. Giet hiervoor 250 ml koud water over een volle theelepel gedroogde kliswortel. Na vijf uur zetten wordt de thee een minuut gekookt en vervolgens gezeefd.
Tip: De zaden van de grote klis kunnen worden schoongemaakt en gebruikt in brood, muesli of soepen.
Klisworteleffect
Volgens studies zijn de effecten van klis ontstekingsremmend, anticarcinogeen, antimicrobieel, diuretisch en zweetdrijvend en reguleren ze hypoglycemische processen. Met dat laatste effect kan kliswortelthee bijvoorbeeld worden gebruikt bij diabetes. Tegenwoordig wordt kliswortel gebruikt als haarolie om haaruitval te voorkomen als het wordt veroorzaakt door een slechte bloedcirculatie. Naast alle positieve effecten van klis, mag men mogelijke bijwerkingen en risico's zoals huiduitslag niet negeren.
Klis: oogsten en gebruiken in één oogopslag
- Klisworteloogsttijd: herfst van het eerste teeltjaar of de volgende lente.
- Steeltjes en jonge bladeren: gebruikt als groente met een smaak die doet denken aan artisjokken.
- Kliswortel: Gebruik als groente, basis voor soepen, voor kliswortelthee of tincturen, oliën en zalven.
- Mogelijke effecten: ontstekingsremmend, diuretisch en zweetdrijvend, anticarcinogeen, antimicrobieel.
Een ander kruid dat van nature vaak in onze weilanden te vinden is, maar ook zijn plaats heeft in de tuin, is zuring. In een ander artikel vind je daarom alles wat je moet weten over het planten, verzorgen en vermeerderen van zuring.