Als veelzijdige plantensoort wordt jeneverbes soms in de keuken gebruikt. Het kan worden geplant als haag en zelfs als bonsai.
Juniper (Juniperus) is een decoratieve boom die niet alleen indruk maakt door zijn bijzondere uiterlijk, maar ook door zijn geur en geneeskrachtige stoffen. We laten je zien hoe je jeneverbes op de juiste manier plant en verzorgt en waarom jeneverbessen eigenlijk helemaal geen bessen zijn.
Jeneverbes: bloemen, bladeren en eigenschappen
Het geslacht van de jeneverbes (Juniperus) behoort tot de cipressenfamilie (Cupressaceae). Het bevat ongeveer 80 soorten, waarvan er slechts twee van nature voorkomen in Centraal-Europa. De andere soorten jeneverbes komen bijna over het hele noordelijk halfrond voor - van het noordpoolgebied tot de tropische zones. De groenblijvende bomen of struiken groeien rechtopstaand, kruipend of bladverliezend en verspreiden een sterke geur. De bladeren zijn naaldvormig of geschubd, vaak zacht en enigszins afgeplat, maar soms erg puntig. De witte of roze jeneverbesbloemen zijn erg klein en onopvallend. Jeneverbes is beter bekend om zijn kegels, die vaak bessen worden genoemd. Totdat de vrouwelijke kegels hun blauwe kleur hebben bereikt, moeten ze maximaal twee jaar rijpen. Omdat jeneverbes tweehuizig is, zijn een mannelijk en een vrouwelijk exemplaar nodig voor bevruchting.
Maar hoe groot wordt jeneverbes? Dit varieert van soort tot soort en kan variëren van een één meter hoge struik tot een tien meter hoge jeneverbesboom. De gewone jeneverbes (Juniperus communis), die we veel planten, wordt gemiddeld zo'n vijf tot acht meter hoog. Behalve als sierplant worden jeneverbessen ook gebruikt om schnaps, etherische oliën en kruiden te maken. Ze worden ook gebruikt als natuurlijke remedies. Andere namen voor de jeneverbes zijn: Feuerbaum, Kranewitt, Queckholter en Machangel.
Tip: Junioren werden vroeger op graven geplant. Men geloofde dat door hem deZielen van de doden kunnen weer tot leven komen. Niet voor niets doet de naam jeneverbes denken aan Wach-H alter.
Jeneverbes planten: locatie en procedure
Het geslacht Juniperus wordt beschouwd als niet veeleisend en robuust, daarom is er voor elke jeneverbes een locatie te vinden.
Alleen schaduw moet worden vermeden: de jeneverbes heeft veel licht nodig om goed te kunnen groeien. Een plek in de zon is ideaal, halfschaduw wordt getolereerd. Droogte deert hem niet veel en zelfs een kalkrijke ondergrond is geen probleem.De grond moet doorlatend zijn, maar de jeneverbes verdraagt ook een standplaats met wisselende vochtigheid.
Tip: Als je jeneverbessen wilt oogsten, moet je een vrouwelijke en een mannelijke jeneverbes planten.
De beste tijd om jeneverbes te planten is de lente, maar planten in het vroege najaar is ook mogelijk. De afstand tot andere planten is afhankelijk van de soort en hun groeikenmerken. Graaf op de gewenste plek een plantgat dat ongeveer twee keer zo groot is als de kluit. Plaats de jeneverbessenkluit in een emmer water om hem op te nemen. Als de tuingrond erg zwaar is, moet u het gat bijzonder diep graven. De uitgegraven grond moet worden gemengd met veel zand om de waterafvoer te bevorderen. Zet vervolgens de jeneverbes in het gat, vul het met aarde en stamp de grond aan. In de nabije toekomst moet de plant goed worden bewaterd.
Jeneverbes in potten: Je kunt ook enkele kleine jeneverbessoorten in potten houden en op het balkon zetten. Geschikt zijn bijvoorbeeld Juniperus communis 'Compressa' of Juniperus squamata 'Blue Star'. Een drainagelaag van potscherven zorgt voor de waterafvoer. Als substraat is hoogwaardige plantenaarde geschikt, zoals onze Plantura biologische universele aarde. Het is geschikt voor veel planten en zorgt ook voor een gezonde groei van de jeneverbes. Onze veenvrije, biologische grond is niet alleen goed voor planten, maar ook voor het milieu. Meng de grond met een derde van het zand om de doorlaatbaarheid verder te vergroten.
Tip: Jeneverbes kan ook als haag worden geplant. Verklein hiervoor de plantafstand en plaats twee jeneverbesplanten op een meter haag. Een geschikte soort is bijvoorbeeld de zuilvormige jeneverbes Juniperusscopulorum.
Zorg voor de jeneverbes: snoeien, bemesten etc.
Er is bijna niets om rekening mee te houden bij het verzorgen van jeneverbessen. Hoewel de planten langzaam groeien, hebben ze geen extra verzorging nodig. Alleen jonge jeneverbesplanten moeten nog water krijgen en afhankelijk van wanneer ze worden geplant, kan winterbescherming nuttig zijn.
Water geven en bemesten
Omdat jeneverbes droogte zeer goed verdraagt, hoeven grotere exemplaren geen water te krijgen. Vers aangeplante jonge jeneverbes moet echter in het begin regelmatig van water worden voorzien, zodat hij goed kan groeien. De eerste jaren wordt er alleen water gegeven als het droog is, later helemaal niet. Bemesting is ook meestal niet nodig voor jeneverbes op een geschikte locatie. Op zandgrond of in potten moet af en toe een beetje langzame meststof worden toegevoegd. Jeneverbes heeft een nutriëntensamenstelling nodig die laag is in fosfor en extra magnesium. Vanwege deze speciale eisen is onze Plantura biologische rozenmest zeer geschikt voor jeneverbes, ook al klinkt het op het eerste gezicht misschien ongebruikelijk. Onze organische mest gaat lang mee en is veilig voor huisdieren en tuindieren. Jeneverbes in pot moet ook af en toe worden verpot, omdat het verse substraat een gezonde groei bevordert.
Jeneverbes snoeien
Jeneverbes verdraagt snoei goed en kan gebruikt worden om decoratieve vormen te creëren. Het groeit echter langzaam en het duurt langer voordat het weer ontkiemt. Hoewel het niet nodig is om jeneverbes te snoeien, stimuleert snoeien de vertakking. Snijd echter niet in het oude hout: na een radicale snoei ontspruiten oudere jeneverbessen nauwelijks meer. Een grote, gezonde plant kan ook wat selectiever worden teruggesnoeid. Hergroei is echter niet gegarandeerd. Verwijder in het voorjaar zichtbare dode takken en snoei de jonge jeneverbes regelmatig terug. Omdat jeneverbesnaalden erg scherp zijn, moet je handschoenen dragen bij het snijden.
Veel voorkomende ziekten en plagen van jeneverbes
Hoewel het erg winterhard is, kan jeneverbes ook worden aangetast door ziekten of plagen.
- Dieback (Phomopsis juniperivora): Deze ziekte manifesteert zich door bruine naalden en kleine zwarte vruchtlichamen van deschimmel die de ziekte veroorzaakt. Snijd alle aangetaste delen van de plant royaal af.
- Jeneverbesmineermot (Argyresthia trifasciata): Als de scheuten bruin worden van de toppen, kan er sprake zijn van een aantasting van de jeneverbes blad mijnwerker. Bij de bestrijding dient u advies in te winnen bij een gewasbeschermingsdienst.
- Rust Fungi (Gymnosporangium): Meidoornroest, perenroest of jeneverbesroest wordt veroorzaakt door verschillende roestschimmels. Ze zijn te herkennen aan de gelige, tongvormige vruchtlichamen en gezwollen scheuten. Ook hier moeten de aangetaste delen van de plant worden afgesneden en bij het huisvuil worden weggegooid. De schimmels verspreiden zich naar andere planten, zoals perenbomen.
Voortplanting
De beste manier om jeneverbes te vermeerderen is door stekken te gebruiken. Om dit te doen, scheurt u in de late zomer een jonge scheut van de hoofdscheut af. Deze moet al licht houtachtig zijn, maar aan de basis nog groen. Gebruik een scherp mes om de tong van de bast af te snijden die zich heeft gevormd bij het afscheuren en verwijder de punt van de scheut en de naalden in het onderste gedeelte. Zet de stek vervolgens in een mengsel van universele aarde en zand en zet het geheel op een lichte plek met een hoge luchtvochtigheid rond de 20 °C. Het substraat moet altijd vochtig worden gehouden. Wortels moeten zich in de lente hebben gevormd, zodat de jeneverbes kan worden verpot of uitgeplant.
Tip: Gebruik een stekje van de hoofdscheut bij het vermeerderen. De scheuten van coniferen onthouden hun groeirichting. Een zijscheut zal dus na vermeerdering niet recht omhoog groeien.
Is jeneverbes winterhard?
Een goed gewortelde jeneverbes heeft geen winterbescherming nodig. Jonge planten kunnen worden beschermd met een laag mulch. Als je de jeneverbes in de pot houdt, kun je hem op een blok hout plaatsen en hem voor de veiligheid in jute wikkelen.
Jeneverbessen oogsten en gebruiken
De gewone jeneverbes (Juniperus communis) wordt voornamelijk in de keuken gebruikt. De kegelbessen van de vrouwelijke jeneverbes zijn rijp zodra ze donkerblauw kleuren. Dat gebeurt twee jaarna bestuiving. Ze worden onder andere gebruikt voor jeneverbessenthee of om schnaps te verfijnen. Andere soorten, zoals de Sade-boom (Juniperus sabina), zijn overal giftig. Jeneverbesbomen bevatten essentiële oliën en worden ook gebruikt om vlees op smaak te brengen.
Tip: De Sade-boom werd in het verleden ook in de geneeskunde gebruikt. Daar werd het onder meer gebruikt voor het reinigen van wonden, voor ademhalingsmoeilijkheden en voor abortussen.
Is jeneverbes giftig?
Jeneverbessensoorten zijn licht giftig in sommige, soms zelfs in alle delen van de plant. De bessen van de gewone jeneverbes werden vroeger in de geneeskunde gebruikt. Ze bevatten echter ook stoffen die in overmaat irritatie in het maagdarmkanaal of op de huid kunnen veroorzaken. Juniper mag niet worden geconsumeerd tijdens de zwangerschap of als u nierproblemen heeft. Overmatige consumptie van jeneverbes is ook giftig voor huisdieren. De Sade-boom is zelfs geclassificeerd als giftig en kan alleen al bij huidcontact ernstige irritatie en blaarvorming veroorzaken. Symptomen van vergiftiging na het eten van bessen van de Sade-boom zijn braken, diarree en blaaspijn.
Jeneverbes en heidestruiken delen graag dezelfde zonnige, vrij droge en zanderige standplaats. De klokheide is ook erg populair in de tuin en we laten je zien hoe je hem moet verzorgen.